Ik bezocht Texel aan het eind van de zomer van 2016. In dit artikel leest u de informatie over Texel.
Inhoudsopgave
Texel
Texel ligt voor de kust van de provincie Noord-Holland. Texel is het grootste van de vijf Nederlandse Waddeneilanden. Texel trekt jaarlijks meer dan 1 miljoen bezoekers. De gemeente Texel beslaat het gehele eiland plus het onbewoonde eilandje Noorderhaaks. Het eiland heeft een landoppervlak van ongeveer 170 km2. De gemiddelde lengte van Texel is 20 kilometer en de gemiddelde breedte 8 kilometer. Het eiland heeft ongeveer 30 kilometer strand. De oppervlakte van de gemeente is 585,96 km2 waarvan het grootste gedeelte (416,14 km2) binnen- en buitenwater. Texel telt, volgens cijfers uit april 2016, 13.614 inwoners. De meeste inwoners wonen in Den Burg.
De naam Texel wordt uitgesproken als Tessel. De bewoners heten Tesselaars. De naam van het eiland wordt vaak door niet-bewoners uitgesproken als Teksel. De uitspraken ‘Tessel’ en ‘Teksel’ worden naast elkaar gebruikt. De uitspraak Tessel komt door een klankwet, waarbij ooit het consonantcluster ‘ks’, dat nog steeds in de oorspronkelijk Friese spelling van Texel als ‘x’ gebruikt wordt, in het Nederlands tot ‘s’ gereduceerd werd.
Geschiedenis van Texel
De eerste menselijke sporen en de eerste nederzettingen op Texel dateren uit het Mesolithicum (8000-4500 voor Christus). Het land werd toen nog niet door dijken beschermd, daarom waren deze nederzettingen te vinden op de hoger gelegen keileemopstuwingen die ontstaan zijn tijdens het Pleistoceen (1,8 miljoen jaar geleden tot 8000 voor Christus). De oudste bewoners konden geen dijken aanleggen. Zij vestigden zich op de opgestuwde keileemruggen, de hogere delen van het eiland. Later zijn hier de dorpen Den Burg, De Waal, Den Hoorn, Oosterend en De Westen ontstaan. Dit gebied wordt nu nog het ‘Oude land van Texel’ genoemd. Bij opgravingen zijn vuurstenen werktuigen uit ongeveer 5000 voor Christus gevonden. Het gaat hier niet om permanente bewoning, maar om jagers die tijdelijk aanwezig waren. Enkele vondsten van fragmenten van steenhamers dateren uit het Neolithicum uit ongeveer 2000 voor Christus. Tijdens de Bronstijd was er wel permanente bewoning. In Den Burg zijn resten gevonden van grafheuvels uit de midden-Bronstijd. Vondsten uit de IJzertijd dateren van ongeveer 400 voor Christus tot de 2e eeuw na Christus. Deze vroege bewoning eindigde door de zogeheten post-Romeinse transgressie ongeveer in 250 na Christus. De zeespiegel steeg. In de 6e eeuw werd bewoning op de hoger gelegen gedeeltes weer mogelijk. Er is in de buurt van Den Burg een urnen-grafveld uit de Merovingisch-Frankische tijd, ongeveer 600-650 na Christus, gevonden.
De naam van het eiland is al terug te vinden in de historische gouw Texla, in de vroege middeleeuwen een gouw in Frisia ten westen van het Vlie. Het wordt al in de 8e eeuw genoemd als pagus Tyesle, Thesla (Zuidland). Texel werd begrensd door het Vlie in het oosten en het Marsdiep in het zuidwesten. Het Vlie was in die tijd een bevaarbare geul die het Flevomeer met de Noordzee verbond, terwijl het Marsdiepje niet meer dan een beekje was, dat uitmondde in zee via een opening in de duinenrij. Holland werd vanaf de 11e eeuw door pioniers ontgonnen. Zij opwierpen dijken op en groeven sloten, waardoor de wildernis drooggelegd kon worden. Om West-Friesland werd een ringdijk aangelegd, terwijl het noordelijkste gedeelte een waterrijk veengebied was met weides, bossen en natte hooigrond, dat doorliep tot aan het Vlie.
De voortdurende werking van eb en vloed heeft grote invloed gehad op de vorming van de huidige Waddeneilanden, die ongeveer 8000 jaar geleden zijn ontstaan. Er ontstonden zandplaten die niet meer onderwater liepen. Texel heeft een heel ander landschap dan de andere Waddeneilanden. In een van de laatste ijstijden bleef er een stevige keileemlaag achter op Texel. Op deze keileemafzettingen vestigden zich de eerste bewoners en op deze ondergrond ontstond hier een ander landschap dan op de zanderige ondergrond van de andere eilanden. De Waddenzee loopt vanaf Den Helder tot aan Esbjerg. De ongeveer 50 Waddeneilanden vormen een beschermende buffer tussen de Noordzee en het Waddengebied. De eilanden zijn voortdurend in beweging: ze ‘wandelen’ langzaam van west naar oost. Aan de oostkant ontstaan steeds grotere zandbanken en daarmee dus meer land, terwijl aan de westkant steeds een stukje van het eiland in de zee verdwijnt.
Texel werd door de Allerheiligenvloed van 1170 een eiland. Het land was als gevolg van de ontginningen en ontwateringen ingeklonken en lager komen te liggen. Een tijdelijke opwarming van het klimaat zorgde voor grotere weersextremen, en maakte het ingeklonken land kwetsbaar. Het Noord-Hollandse landschap werd ingrijpend gewijzigd door de catastrofale Allerheiligenvloed. Duizenden mensen kwamen om. Tijdens deze vloed ontstonden ook de eilanden Wieringen, dat later ingepolderd is, en Vlieland, en werden het huidige Marsdiep als zeestroom, en de huidige Waddenzee en de voormalige Zuiderzee gevormd.
In de 13e eeuw zijn aan de Noordzijde van Texel de duinen tussen De Hors en De Koog ontstaan. Het dorp De Westen had in deze eeuw een open verbinding (een slenk) met de Noordzee, hierdoor kon de visserij zich goed ontwikkelen. In de 14e eeuw is de slenk door verstuiving droog komen te vallen. Het dorp is hierna verlaten door de bewoners omdat de belangrijkste inkomstenbron wegviel. De huizen zijn vrijwel gelijk afgebroken. De kerk van De Westen is pas veel later, in 1859, afgebroken. Het enig overgebleven gebouw is het Torenhuis aan de Westerweg. Rond 1300 werden dammen aangelegd tussen de hoger gelegen delen met die fungeerden als waterkering en verbinding tussen de gebieden. Ook werden er dijken aangelegd waardoor polders ontstonden die ‘cooghen’ werden genoemd, wat terug te vinden is in plaatsnamen zoals De Koog. De uiterst lage dijkjes van die eerste inpolderingen verdwenen in de loop der tijd en maakten soms plaats voor wegen, zoals bijvoorbeeld het Oude Dijkje nabij De Koog. Op plaatsen waar de zee door de dijkjes brak, ontstonden de zogenoemde walen. Deze waterkolken, zoals Wegeswaal bij het Waalenburgerdijkje, zijn restanten van oude dijkdoorbraken. In het begin van de 17e eeuw werd de duinvorming actief bevorderd door het plaatsen van rietschermen en het planten van helm. Het afzonderlijke eilandje Eierland kon aan Texel worden verbonden. Ook nu blijft de zee een bedreiging voor het Texelse duingebied. Door zware noordwesterstormen verdwijnen nog regelmatig tientallen, soms honderden meters duin in zee. De duinen worden door helmaanplant, strekdammen en zandsuppletie beschermd. Bij zandsuppletie wordt zand uit zee opgezogen en op het strand gespoten. Rijkswaterstaat voert sinds het eind van de jaren zeventig suppleties uit om kustafslag te voorkomen.
In 1415 kreeg Texel van graaf Willem VI van Holland, Zeeland en Henegouwen, stadsrechten. Dit in het kader van een bestuurlijke hervorming waarbij vrijwel het gehele Westfriese platteland, inclusief Texel en Wieringen, een vorm van stadsrecht kreeg. Dit stadsrecht gaf het eiland een behoorlijk grote zelfstandigheid. Het eiland mocht zijn eigen schout en schepenen benoemen, zelf rechtspreken, zelf belastingen innen, tol heffen en markten houden.
Texel speelde in de 17e en 18e eeuw een belangrijke rol in de handelsreizen van de VOC: de schepen meerden voor vertrek af voor de Reede van Texel, waar ze werden bevoorraad en wachtten op goed weer. De Reede van Texel was al in de 15e eeuw een begrip. Schepen die vanuit plaatsen aan de Zuiderzee vertrokken, gingen op de Reede van Texel voor anker om bij gunstige wind uit te varen naar de Oostzeelanden, Frankrijk, Spanje, Portugal en later ook Oostindië. Schepen werden geladen en gelost, de Texelse loodsschepen en bevoorradingsbootjes voeren af. Vooral het Texelse water uit de Wezenputten, dat lang houdbaar was, werd in grote hoeveelheden ingenomen. Tot het einde van de 16e eeuw was de Nederlandse handel vooral gericht op de Oostzee. Goederen uit Indië werden gekocht van Portugese kooplieden, die vooral leverden via de haven van Antwerpen. Door de oorlog met Spanje kwam hier verandering in. Spanje en Portugal sloten een verbond en tegelijkertijd werd Antwerpen veroverd door de Spanjaarden. De aanvoer van producten uit het Verre Oosten stokte, waardoor plannen ontstonden om zelf ‘op de Oost’ te gaan varen. Kooplieden uit Zuid-Nederland, die zich na de val van Antwerpen in het noorden vestigden, zagen dit wel zitten. Zij brachten het geld, de contacten en de kennis mee om een succesvolle Indiëvaart mogelijk te maken. De handelssteden stuurden ieder apart schepen naar de Oost. Van samenwerking was geen sprake. De concurrentie was zo hevig, dat de Staten-Generaal in 1602 ingrepen. Alle firma’s, die met de Oost handel dreven, dienden te fuseren tot één grote handelsonderneming: de VOC. Dit was het begin van de Gouden Eeuw. Op grote schaal bracht de VOC kruiden, specerijen, katoen, zijde en porselein naar Europa. De VOC beheerste een groot aantal jaren alle contacten tussen Noordwest- Europa en Azië. De ondergang van de VOC in de tweede helft van de 18e eeuw heeft meerdere oorzaken, de belangrijkste was de maritieme overmacht van de Engelsen. Hierdoor werd de republiek geïsoleerd. In 1799 ging de VOC failliet.
Fort De Schans in Oudeschild zorgde voor de kustverdediging. Daarnaast deed het fort in de gouden eeuw ook dienst als rechtbank voor muiterij op de schepen en werd het gebruikt als gevangenis. Ook vonden er executies plaats. In 1811 bracht Napoleon een bezoek aan De Schans waarna hij het fort liet vergroten en het met twee buurforten liet versterken. Het aan Oudeschild grenzende fort Lunette lag ongeveer 700 meter ten oosten van De Schans en het gesloten fort de Redoute ligt 400 meter ten westen van de Schans. De Lunette en de Redoute bestonden uit enkelvoudige aarden wallen en dienden ter dekking van de Schans bij eventuele aanvallen. De plannen voor de versterking en uitbreiding van Fort de Schans zijn door Napoleon zelf geschreven. In zijn ‘Note sur l’lle de Texel’ zette hij op 6 april 1811 precies uiteenzet wat er op het eiland aan werkzaamheden moest gebeuren. De drie forten zijn echter nooit voor de oorlogsvoering gebruikt. Na de Franse bezetting raakten ze in verval. In de jaren dertig van de 20e eeuw werden de Redoute en de Lunette geheel afgegraven. Bij de Schans is dat gedeeltelijk gebeurd. Het vrijgekomen zand werd gebruikt voor dijkverhogingen. Natuurmonumenten heeft Fort de Schans enkele jaren terug in fases laten restaureren. Bij die werkzaamheden werden diverse interessante vondsten gedaan. Zo zijn de resten van een eeuwenoud straatje gevonden. Dit straatje werd gebruikt als platform voor kanonnen.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog was Texel bezet en in gebruik voor de Duitse kustverdediging (Atlantikwall) en radaropsporing met een bezetting van ongeveer 400 Duitsers. Vijf jaar lang had Texel weinig hinder ondervonden van de Tweede Wereldoorlog. Hoewel er een sterke Duitse bezetting was, overal bunkers waren gebouwd en honderden Texelse mannen naar Assen waren gedeporteerd, verliep het leven op Texel relatief rustig. In november 1944 vreesde de commandant van het eiland een geallieerde invasie, waarbij dan vermoedelijk de Texelaars massaal in opstand zouden komen. Daarom werden na oproepen en een razzia 806 mannen van 18 tot 35 jaar door de Duitse bezetter voor dwangarbeid afgevoerd naar Assen. Tot eind maart 1945 moesten zij daar dwangarbeid verrichten bij antitankversperringen. Er lag op Texel een Georgisch infanteriebataljon dat in februari 1945 was gekomen om een Kaukasisch bataljon af te lossen. Dit 822e Georgische Bataljon bestond uit krijgsgevangenen van het oostelijk front. Het ging om 800 Georgiërs. Toen de nederlaag van Duitsland zich aftekende, zette de legerleiding noodgedwongen troepen in die waren geformeerd uit krijgsgevangenen van het oostelijk front. Hiertoe behoorde ook het 822e Georgische infanteriebataljon dat op 6 februari 1945 naar Texel kwam. Dat bestond uit 800 Georgiërs en 400 Duitsers. Om aan de erbarmelijke omstandigheden tijdens hun krijgsgevangenschap te ontkomen, kozen veel Georgiërs min of meer noodgedwongen voor dienst in het Duitse leger. Anderen kozen er vrijwillig voor, in de hoop het communisme in hun vaderland te kunnen verdrijven. Toen het er naar uit zag dat de Duitsers de oorlog zouden verliezen, vreesden de Georgiërs voor hun leven. De Sovjets beschouwden alle soldaten, vrijwillig of niet, als landverraders. In april 1945 kwamen de Georgische soldaten, die meevochten aan Duitse zijde, in opstand. Op 6 april zouden zij vertrekken om in Oost-Nederland te vechten tegen de geallieerden. De enige kans voor de Georgiërs om zich te rehabiliteren voor hun dienst in het Duitse leger was een opstand. Op 6 april om 01.00 uur ’s nachts ging de opstand, onder aanvoering van de Georgische commandant Schalwa Loladze, van start. In de vroege ochtend waren al 450 Duitsers vermoord, meestal in hun slaap. Aanvankelijk liep de opstand gesmeerd. Op de Noord- en Zuidbatterij kregen de Georgiërs echter geen vat. Al snel stuurden de Duitsers versterking naar het eiland om de Georgische opstand de kop in te drukken. Uiteindelijk wisten de Duitsers na vijf weken bloedige strijd de Georgiërs er onder te krijgen. In de zogenaamde Russenoorlog zijn 565 Georgiërs, 120 Texelaars en ongeveer 800 Duitsers om het leven gekomen. Andere bronnen noemen 2.000 gesneuvelde Duitsers. De schade aan bezittingen op Texel was zeer groot. Hoewel Duitsland zich op 5 mei 1945 al onvoorwaardelijk had overgegeven, duurde de oorlog op Texel nog tot 20 mei 1945. Texel wordt daarom ook wel Europa’s laatste slagveld genoemd. Er is nu een Georgische begraafplaats, vernoemd naar de aanvoerder van het Georgiërs, Loladze. De Duitsers werden eerst begraven op een gedeelte van de algemene begraafplaats in Den Burg. In 1949 gingen hun resten naar de Duitse militaire begraafplaats in Ysselsteyn, gemeente Venray. De 228 overlevende Georgiërs zijn naar de Sovjet-Unie teruggekeerd.
Economie
Op Texel worden duizenden schapen en koeien gehouden. De Tesselaar is een Texels schapenras. Texel heeft ongeveer net zoveel schapen als inwoners. Van beide leven er een kleine 14.000 op het eiland. In het voorjaar komen daar nog eens ongeveer 17.000 lammetjes bij. De meeste schapenhouders zijn op het Oude Land van Texel te vinden.
Het gezicht van het Texelse landschap is voornamelijk door de agrarische activiteiten bepaald. Er werden dijkjes gebouwd om de weilanden te beschermen. Later werden schapenboeten gebouwd en werden de weilanden met tuunwallen omzoomd. Belangrijke gewassen voor de Texelse akkerbouw zijn: pootaardappelen, industrieaardappelen en suikerbieten.
Texel heeft ongeveer 500 hectare bollengrond, waarop krokussen, narcissen, tulpen, hyacinten en lelies worden geteeld. Het is praktisch onbekend, dat Texel grote bloembollenvelden heeft.
Texel is het enige Nederlandse Waddeneiland met een eigen vissersvloot. Landelijk gezien is dit ook één van de modernste. Hij bestaat uit ongeveer 11 Noordzeekotters en 81 garnalenkotters. De garnalenvissers vissen alleen op de Waddenzee. De belangrijkste vissoorten die worden gevangen zijn de platvissoorten tong en schol. De gevangen vis gaat naar visveilingen/visafslagen langs de kust. Oudeschild herbergt een vloot van ongeveer 30 Noordzeekotters en enkele kleinere kotters voor de garnalenvisserij op de Waddenzee.
Toerisme
Toerisme is een belangrijke bron van inkomsten op Texel. Jaarlijks komen er ongeveer 900.000 toeristen naar Texel, waarmee het verreweg het drukst bezochte Waddeneiland is. In het hoogseizoen zijn er meer toeristen op Texel dan inwoners. Er verblijven dan wel 55.000 tot 60.000 mensen tegelijk op het eiland. Toch is het nooit overvol, wat mede te danken is aan het feit dat de gemeente Texel de totale overnachtingcapaciteit op het eiland heeft beperkt. Om ervoor te zorgen dat de groei van het aantal toeristen op Texel in de hand gehouden kan worden, is er een maximum van 47.000 slaapplaatsen ingesteld. In de praktijk worden er niet meer dan 45.000 bedden tegelijk verhuurd. Dat is de zogenaamde bovengrens. En die bovengrens is nog nooit overschreden. De meeste Texelaars willen dat ook niet. Het zou leiden tot toename van de wachttijden bij de boot (4 tot 5 uur), ongewenste verkeersdrukte en extra verstoring van kwetsbare natuurgebieden. Er zouden meer huisjes en hotels, wegen, een grotere veerhaven, en grotere parkeerterreinen nodig zijn. De vraag is of dat zich allemaal wel terugverdient.
De meeste Texelaars werken in de recreatiesector. En ook het merendeel van de werkgelegenheid in de winkels, cafés en restaurants op het eiland komt door het toerisme. Maar liefst 70% van de economie van Texel is afhankelijk van de toeristen.
De toeristen komen voor rust, ruimte en natuur naar Texel. Er zijn veel fiets- en wandelpaden op het eiland en op verschillende plaatsen zijn zitjes, uitkijkposten en openbare barbecues gemaakt. De stranden op Texel zijn uitgestrekt. Rond het eiland kunt u surfen, kanoën en zeilen.
Eten en drinken
In alle Texelse dorpen zijn goede restaurants te vinden van ieder prijsniveau en met een gevarieerde menukaart. Lokale producten zijn het wereldberoemde Texelse lamsvlees, schapenkaas, kruidenbitter, verse asperges, verse vis, garnalen en waddenoesters.
De beste plek om vis te eten is de haven van Oudeschild.
Texels bier heeft naam gemaakt. Verschillende soorten Texels bier hebben landelijke prijzen behaald en veel restaurants en cafés aan op het vasteland serveren Texels bier. De Texelse bierbrouwerij is de grootste en bekendste brouwerij van Texel. Uit deze brouwerij komt onder andere de beroemde Skuumkoppe. Tijdens een rondleiding bezoekt u onder andere het roodkoperen brouwhuis, de vergistingsruimte, de lagerkelder en de bottelarij. Hier hoort u het ontstaansverhaal van het Texelse bier en na afloop kunt u in het proeflokaal genieten van vier verschillende Texelse bieren, die in speciale proefglaasjes worden geschonken. U vindt de Texelse Bierbrouwerij in Oudeschild. Op Landgoed De Bonte Belevenis wordt in bierbrouwerij De Boei bier gebrouwen. Ook hier kunt u in de brouwerij en distilleerderij aan een rondleiding deelnemen. Hier wordt uitgelegd hoe hier bieren, whisky, likeuren en kruidenbitters gemaakt worden. Bierbrouwerij De Boei is gevestigd in Den Hoorn.
Bij IJsboerderij Labora in De Cocksdorp leveren de koeien de melk voor het ijs in de eigen ijssalon.
Zelf fruit en bloemen plukken kan in de Zelfpluktuin in Oudeschild.
In Wijnhuis Oosterend kunt u Texels kruidenbitter of likeurtje kopen.
Langs de Texelse waddenkust liggen de verse Japanse oesters voor het oprapen. Dat mag ook. September tot juni is de tijd om oesters te rapen.
Dorpen
Texel heeft zeven dorpen. Elk dorp heeft een eigen karakter, sfeer en een eigen gezicht. Het grootste dorp en tevens de hoofdplaats van de gemeente is Den Burg midden op het eiland. In het zuiden van Texel liggen Den Hoorn en ’t Horntje, het laatste bevindt zich aan het Marsdiep. Oudeschild, Oosterend en Oost bevinden zich aan de oostkant van het eiland. De Koog ligt naast de duinen in het westen, die de plaats van de Noordzee scheiden, en in het noorden van de gemeente ligt De Cocksdorp. Andere dorpen op Texel zijn Zuid-Eierland tussen Den Burg en De Cocksdorp en De Waal net ten oosten van Den Burg. De zeven dorpen worden omringd door heel veel natuur. Er zijn ongeveer veertig officiële natuurgebieden op Texel. Het grootste dorp en tevens de hoofdplaats van de gemeente is Den Burg midden op het eiland. Daarnaast zijn er nog een aantal buurtschappen.
Den Burg is het grootste dorp van het eiland. Door zijn middeleeuwse ronde stratenpatroon lijkt Den Burg op een stadje. U kunt hier heel goed winkelen bij de vele, zeer gevarieerde winkels. De Oudheidkamer is gevestigd in een oud trapgevelpand in Den Burg. In de Oudhollands ingerichte kamers kunt u u goed voorstellen hoe de Texelaars in vroeger eeuwen leefden. Op de zolder is een expositie over het korte, maar veelbewogen leven van Aagje Luijtsen. Deze Texelse zeemansvrouw schreef in de 18e eeuw haar geliefde man op zee talloze aangrijpende brieven, waarvan een groot deel is teruggevonden.
De Koog is de enige echte badplaats van Texel. Hier vindt u restaurants en terrasjes, winkeltjes, cafés en discotheken.
Het is moeilijk kiezen welk dorp het mooiste van het eiland is. Den Hoorn en Oosterend hebben oude straatjes en prachtige kerken. Lange tijd werd het Walvisvaardershuisje in Den Hoorn bewoond door walvisvaarders. Drie eeuwen historie zijn hier bijna letterlijk voelbaar.
In het kleinste dorp van Texel, De Waal, is in een boerderij uit grootmoeders tijd, het Cultuurhistorisch Museum Texel gevestigd. Dit museum belicht vooral de landbouw, dat nog steeds van groot belang is voor het eiland.
Oudeschild is de thuishaven van de Texelse vissersvloot. De Waddenzeehaven in Oudeschild met haar vissersboten en jachten is een bezoek waard. Het gebouw van Kaap Skil in Oudeschild valt op door het bijzondere design en biedt plaats aan indrukwekkende exposities.
Het noordelijke deel van Texel, Eierland, omvat de gelijknamige polder en het dorp De Cocksdorp. Dit deel van Texel wordt Eierland genoemd omdat de vogeleieren er in het voorjaar voor het grijpen lagen. Op het meest noordelijke puntje staat de vuurtoren Eierland. Dit is hét symbool van Texel. U kunt de toren beklimmen en na een klim van 153 treden wordt u beloond met een schitterend uitzicht over de Noordzee, het wad en het nabijgelegen Vlieland.
Lees meer: Plaatsen op Texel
Natuur
Op Texel ziet u duinen, bossen, heidevelden, stranden, heuvels. Enkele unieke locaties zijn het duinenstelsel van Texel, de immense zandvlakten van De Hors, de Muy, en de duinvallei De Slufter. Dit zijn allemaal aangewezen nationale parken. Het hele duinenstelsel van Texel en de stranden aan de zuidelijke en noordelijke punt behoren tot het Nationale Park Duinen van Texel. Nationaal Park Duinen van Texel is één van de twintig nationale parken in Nederland. Het Texelse Nationaal Park beslaat het gehele duingebied van Texel, inclusief het bos. Dit Nationaal Park Duinen van Texel is ongeveer 43 km2 groot. Nationaal Park Duinen van Texel biedt een breed scala aan landschappen.
Rond De Koog heeft het natuurgebied veel wandel- en fietspaden door de bossen en duinen. Gele markeringen geven de mooie wandelpaden in de duinen aan. Duinmeren zijn de thuisbasis van veel vogels. In de 19e eeuw is een deel van het duinenstelsel verwoest. In De Slufter zult u veel vogels en speciale planten vinden. De duinmeren van het De Muy gebied vormen een broedgebied voor lepelaars en aalscholvers. Het gebied is hierdoor vanaf 1 maart tot half augustus voor bezoekers afgesloten.
Texel heeft door de vele trekvogels één van het grootste aantal verschillende vogelsoorten ter wereld. De ’tuinwallen’ zijn typerend voor Texel. Dit waren oorspronkelijk bouwpercelen. Nu is het de thuisbasis van een groot aantal beschermde plant- en diersoorten. Het Oude Land van Texel is het deel van het eiland waar de meeste schapen worden gehouden. Op Texel wonen evenveel schapen als mensen: ongeveer 13.500. In het voorjaar zorgen de tienduizenden lammetjes in de weiden voor het ultieme voorjaarsgevoel.
Bij aankomst op Texel kunt u meteen het Nationaal Park Duinen van Texel in. Vanaf de veerhaven in het zuiden van Texel loopt een onafgebroken brede duinstrook langs de westkant van het 30 kilometer lange eiland naar de noordpunt bij de vuurtoren. Vanaf de veerboot hebt u links uitzicht op de Mokbaai, dat wel ‘de Waddenzee in het klein’ wordt genoemd. De baai grenst aan het jungle-achtige duingebied De Geul, dat de grootste lepelaarkolonie van Nederland herbergt. Via de Horsmeertjes komt u bij de uitgestrekte zandplaat De Hors. Richting het noorden ligt De Bollenkamer. De Westerduinen grenzen aan het Texelse bos De Dennen. Via de Bleekersvallei komt u bij het Duinpark dat bij Ecomare hoort. Het Alloo staat bekend om zijn orchideeënpracht. In de Seeting ligt het hoogste punt van Texel: de Seetingsnol, een hoge duintop met uitkijkpunt. Als u De Koog gepasseerd bent, verbreden de duinen zich weer in De Nederlanden.
Het unieke natuurgebied De Slufter wordt regelmatig overspoeld door de zee. Aan het eind van de Eierlandse Duinen arriveert u bij de vuurtoren. Als u nog even ‘de hoek’ van het eiland omgaat, kunt u heerlijk wandelen in de vogelrijke Robbenjager. Nog veel meer vogels ziet u langs de Waddenzee.
De duinen van Texel zijn in vier verschillende stukken op te delen. Dit zijn de oude Eierlandse duinen, het jonge duingebied tussen de Koog en de Slufter, de oude duinen tussen de Koog en Den Hoorn en de jonge duinen bij de Hors.
- De Eierlandse duinen zijn oud en kalkarm. In de duinen liggen natte en droge duingraslanden en kleine bosjes, die bekend zijn om de bijzondere trekvogels, die daar neerstrijken. Ze zijn ook rijk aan mossen en korstmossen.
- Waar nu de Slufter en de Muy liggen, was tot de 16e eeuw een zeegat. De duinen in dit gebied zijn dus vrij jong. In het gebied zijn zanddijken aangelegd, en vogelrijke graslanden. De kern van dit gebied is de Muyplas, bekend om zijn lepelaar- en aalscholverkolonie. Westelijk daarvan ligt de jonge duinvallei de Buitenmuy, waar bijzondere planten voorkomen, onder andere orchideeën.
- Tussen De Koog en Den Hoorn liggen de oudste duinen van Texel. Ze zijn tot 1000 jaar oud. De hoogste duinen van het eiland liggen er ook, tot 25 meter. In de jongere westelijke valleien groeit veel duindoorn. In de oude, beschutte oostelijke valleien groeit vooral heide. Nog verder naar het oosten gingen de duinen over in het landschap van de uitgestoven, schrale mientgronden. Vroeger lieten arme boeren daarop hun vee grazen. Deze zijn vanaf 1900 massaal aangeplant met dennen.
- Ten zuidwesten van Den Hoorn ligt het jongste duinlandschap dat ontstaan is doordat zandplaten zoals de Onrust aan Texel vastgroeiden. Zo is de Hors ontstaan, en op deze zandvlakte is het proces van duinvorming op de voet te volgen. De Geul is een eeuw geleden ook zo ontstaan. Het is nu een vallei met een meertje, een lepelaarkolonie en veel zeldzame planten.
In Nationaal Park Duinen van Texel zijn veel bewegwijzerde routes die worden aangegeven door paaltjes met een gekleurde kop. Elke kleur heeft een eigen betekenis: geel = doorgaande route / blauw = rondwandeling / rood = natuurpad / groen = alleen toegang buiten het broedseizoen. De beginpunten van de wandelingen zijn vaak bij een parkeerplaats. Hier staan informatieborden waarop de lengte van de routes is aangegeven. U vindt hier ook bakjes met informatiefolders.
Nationaal Park Duinen van Texel is opgedeeld in zones. Niet alle delen zijn toegankelijk of geschikt voor ieder gebruik. Dat is afhankelijk van de natuurwaarden en de kwetsbaarheid van het betreffende gebied. De meeste Texelse natuurgebieden liggen in het Nationaal Park en zijn toegankelijk voor publiek. Staatsbosbeheer beheert het Nationaal Park Duinen van Texel. Nationaal Park Duinen van Texel is gericht op bescherming en ontwikkeling van de natuur en het landschap, natuurgerichte educatie, voorlichting en onderzoek. Het bezoekerscentrum van het park vindt u in Ecomare.
De Hoge Berg is 15 meter hoog. U kunt van hier af het hele eiland overzien. Dit stuk van Texel is al vanaf het einde van de laatste ijstijd, ongeveer 10.000 jaar geleden, bewoond. Er zijn veel cultuurhistorische monumenten uit de afgelopen drie eeuwen te zien: tuinwallen, drinkputten, schapenboeten en stolpboerderijen. De Hoge Berg is het hart van het oude land van Texel en ligt tussen Oudeschild en Den Burg. Boven op de Hoge Berg ligt een eikenbosje, het Doolhof. Het is in de 18e eeuw aangelegd. Dit is een geliefde picknickplaats en kinderspeelplek. Op een steile helling van de Hoge Berg ligt insectenreservaat De Zandkuil, waar bijzondere graafbijen en -wespen leven. De Zandkuil is vanaf de weg goed te zien.
Den Hoorn, Den Burg, De Waal en Oosterend liggen ook op zulke hogere gronden. Dit hele gebied wordt het Oude Land van Texel genoemd. U ziet er nog steeds de typisch Texelse tuunwallen en schapenboeten. Vooral in het Hoge Berggebied, tussen Den Burg en Oudeschild, zijn er veel bewaard gebleven.
De tuunwallen zijn walletjes die uit plaggen zijn opgebouwd. De tuunwal is een graszoden wal. Uit naastliggende percelen werden graszoden gestoken en op een speciale methode gestapeld. Vervolgens werden deze zoden met grond (zand) gevuld. Dit was een arbeidsintensieve bezigheid. Het type tuunwal, dat werd neergezet, was afhankelijk van de grondsoort en geschikte graszoden. Er heeft vroeger op het oude land, in de duinen en langs de duinranden van Den Hoorn en De Cocksdorp meer dan 350 kilometer tuunwal gestaan. Deze tuunwallen vormen samen met de glooiingen van het gebied een door velen gewaardeerd landschap. De Texelse boeren maakten vroeger tuunwallen van graszoden als perceelafscheiding, omdat het geen zin had om sloten te graven in dit glooiende gebied en hout schaars was op het eiland. Tuunwallen hebben een hoge natuurwaarde door hun eigen karakteristieke plantengroei en waterhuishouding. Tuunwallen met de hoogste natuurwaarde staan in voedselarme gebieden. Hier komen veel Engels gras, grasklokje, zandblauwtje, geel walstro en muizenoor voor. De natuurwaarde is afhankelijk van ouderdom (oude tuunwallen kennen meer plantensoorten), de herkomst van de zoden (zoden uit bemeste voedselrijke bodem geven meer algemene grassoorten) en de wijze van onderhoud. Eénzijdige grassen (verruiging) laten de (natuur)waarde van de tuunwallen dalen. Dit komt door teveel voedselaanbod via regen en te weinig begrazing. Er is een plan voor het herstellen en op juiste manier onderhouden van de Texelse tuunwal. Hierbij spelen de boeren een grote rol. Door begrazing met schapen of de verruiging op een andere manier afvoeren, verschraalt de tuunwal en krijgen specifieke tuunwal-plantensoorten de ruimte om zich te ontwikkelen.
Schapenboeten zijn asymmetrische landbouwschuren. Een schapenboet bestaat van binnen uit een houten vierkant. De gemetselde muren zijn relatief laag, zonder of met kleine raampjes en het dak is bedekt met riet en/of dakpannen. De platte kant heeft een rechtopstaande gemetselde en/of houten wand tot aan de nok. Het werd vroeger gebruikt als opslagplaats voor hooi en gereedschap. De platte kant, de ingang, is altijd naar het noordoosten gericht. Zo worden de boeren tijdens het werk beschermd tegen de wind, die vooral uit het zuidwesten waait. Ze wijzen vrijwel allemaal met de achterkant naar het zuidwesten, de heersende windrichting en bieden beschutting aan de vele schapen in de weiden. De schapenboet wordt door de schaalvergroting in de landbouwsector en afname van aantal schapenhouders weinig meer gebruikt. Steeds meer boeten raken in verval. Het herstel en behoud van de Texelse schapenboet wordt gestimuleerd. De schapenboet heeft cultuurhistorische-, toeristische- en natuurlijke waarde. Hier vinden vogels en vleermuizen een broed- of slaapplek.
Het Hoge Berggebied is tot landschapsreservaat uitgeroepen om dit fraaie cultuurhistorische landschap, dat nergens anders voorkomt, te bewaren.
De polder Waal en Burg ligt tussen De Waal en Den Burg. De polder dateert uit de 17e eeuw. Oorspronkelijk was dit een kweldergebied. Door de lage ligging van de polder, is het grasland erg vochtig en op sommige plekken is het water brak. Hierdoor groeien hier bijzondere bloemen, waaronder heel veel orchideeën en kwelderplanten die goed tegen zout water kunnen. De polder wordt door grote aantallen weidevogels gebruikt als broedgebied. In de winter kunt u in dit moerasgebied al heel snel schaatsen. Bij De Waal bloeien hier in het seizoen duizenden orchideeën.
De Slufter is een gebied binnen de brede duinketen aan de noordwestkant van het eiland. Het is een gebied vol kreken en geulen, dat in open verbinding met de Noordzee staat. De Slufter is na de aanleg van de Zanddijk in 1629 ontstaan. Bij vloed loopt een deel van het gebied onder water en bij eb loopt het water door de geulen weer terug naar zee. Hierdoor is slibvorming en verzilting ontstaan en moest de vegetatie zich aanpassen. De Slufter is het enige gebied in Nederland waar de zee van oudsher ongehinderd kan binnenstromen. Het resultaat is een schitterend landschap. Hier groeien alleen planten die het zoute water kunnen overleven, zoals lamsoor en zeeaster. Als deze planten in de zomermaanden in bloei staan, kleuren ze de Slufter roze, lila en paars. In het najaar geeft zeekraal het gebied een rode gloed. Hier hoort u alleen vogelgeluiden en het geruis van de zee. In de artikel De Slufter vindt u uitgebreide informatie dit gebied.
Het Dennenbos bos is aangeplant. Vroeger waren er nauwelijks bomen op het eiland. Voor hout waren de inwoners afhankelijk van wat er op het strand aanspoelde. Aan het eind van de 19e eeuw en begin 20e eeuw werden er voor de productie van hout dennenbomen in het duingebied tussen De Koog en Den Hoorn geplant. In het begin plantte Staatsbosbeheer voornamelijk dennen, vandaar de benaming ‘De Dennen’. De houtopbrengst viel tegen en onder invloed van het groeiende toerisme kreeg het bosgebied steeds meer een recreatieve functie. Staatsbosbeheer probeert meer variatie in het bos te brengen door de dennen te vervangen door loofbomen. Er worden open plekken en overgangen van bossen, weiden en moerasgebieden gecreëerd. U zult hier in het vroege voorjaar veel sneeuwklokjes. Door de aanleg van het bos kwamen er veel nieuwe soorten broedvogels naar Texel, zoals de zwarte mees, de grote bonte specht en de goudhaan. Deze soorten werden hier voor 1900 niet of nauwelijks gezien. Het Krimbos is het jongste bosgebied van Texel dat in de jaren ’80 van de vorige eeuw op de zandige binnenrand van de Eierlandse duinen werd aangelegd.
Het Krimbos is aangelegd als recreatiebos, met afwisselend loof- en naaldbos, (speel)weiden, ruime fiets- en wandelpaden. In het jonge Krimbos broeden nachtegalen. De duinen van Texel zijn een belangrijk broedgebied voor velduilen.
Zandplaat De Hors is ontstaan doordat ‘wandelende zandplaten’ zijn vergroeid met Texel. Op dit uitgestrekte strand heeft de natuur vrij spel en ontstaan nieuwe duintjes, waarop biestarwegras en helmgras groeien. Ook is het gebied een geliefde broedplaats van dwergsterns. Tijdens de overtocht naar Texel ziet u aan de linkerkant de Mokbaai al liggen. Deze inham tussen De Hors en de zuidelijke polders valt grotendeels droog bij laag water. De Mokbaai heeft twee kwelders. Zij vormen bij hoogwater een belangrijke vluchtplaats voor de wadvogels. Aan de noordkant liggen de vogelreservaten De Petten en ’t Stoar.
In natuurgebied De Geul op de zuidpunt van het eiland vindt u de grootste lepelaarkolonie van Nederland. Deze vogels voelen zich bijzonder op hun gemak op Texel, omdat hun belangrijkste vijand, de vos, hier niet voorkomt. De rijke voedselbron van de Waddenzee ligt vlakbij. U kunt bij de uitkijkpost in het gebied de broedende lepelaars bekijken.
Natuurgebied de Bollekamer ligt tussen het Hoornderslag, de weg naar strandpaal 9, en het Jan Ayeslag naar strandpaal 12. Het westelijk deel wordt gevormd door de Mokslootvallei. Hier groeit in de brede valleien veel heide dat een deel van het jaar paars kleurt. In het gebied de Bollekamer grazen exmoorpony’s en Schotse hooglanders. Zij zijn ongevaarlijk voor mensen. Door het gebied lopen verschillende wandelroutes.
Texel ligt voor veel vogels op een ideale plek om een tussenstop te maken of om er te broeden. Veel vogels vliegen niet graag over open zee en volgen op hun jaarlijkse trek daarom zoveel mogelijk de kustlijn van Noordwest-Europa. Texel vormt met de Waddenzee een prima plek om bij te tanken voor de verre, vermoeiende reis. Tijdens de trektijd is het duin een belangrijk rust- en voedselgebied voor tienduizenden vogels. Diverse natuurgebieden worden in het broedseizoen afgesloten om de broedvogels in alle rust te laten nestelen en ontbreken natuurlijke vijanden als de vos. In het voorjaar broeden vooral in de duingebieden ongeveer 80 verschillende vogelsoorten, maar in totaal zijn ongeveer 300 soorten op Texel waargenomen. De Muy, een duingebied tussen De Koog en De Slufter is een beschermd gebied. Dit is de broedplaats van de oudste lepelaarkolonie van Nederland. Andere opvallende vogelsoorten op Texel zijn de dwergstern en de velduil. De zilvermeeuw komt er in grote aantallen voor. In de gebieden De Geul en de Muy vindt u lepelaarkolonies. Aan de wadkant van Texel ligt een prachtige vogelboulevard van 15 natuurgebieden die onmisbaar zijn voor duizenden vogels. In De Schorren foerageren met laag water duizenden steltlopers als kanoet, bonte strandloper, wulp en scholekster. Op de Waddenzee zwemmen eiders en aalscholvers.
Texel is een geliefde plek voor vogelliefhebbers. De waarde van Texel als vogeleiland wordt vooral bepaald door de rijkdom aan vogels in het duingebied. Op sommige dagen worden er wel honderd verschillende soorten waargenomen. Bijna overal zijn mogelijkheden om vogels te spotten, ook in de broedtijd. Op verschillende plaatsen zijn vogelkijkhutten geplaatst of zijn er langs interessante vogelgebieden schermen met kijkgaten neergezet, die goed uitzicht bieden op de broedende of foeragerende vogels. Op Texel worden zeer regelmatig vogelexcursies georganiseerd. Alle tochten worden begeleid door ervaren gidsen.
Het door Natuurmonumenten aangelegde Utopia ligt binnendijks ten zuiden van de Schorren. Hier verblijven in de herfst bij hoog water duizenden steltlopers, eenden en doortrekkende sterns op de schelpenstrandjes. Vanaf de waddendijk hebt u goed zicht op de vogels in het krekengebied. Bij spring- of stormvloed vliegen de vogels van de kwelders De Schorren en de Waddenzee naar een veilige plek achter de dijk. In Utopia kunnen ze rustig wachten tot de kwelders en wadplaten weer droog liggen. In Utopia zijn waterpartijen en eilandjes aangelegd die dit gebied bij extreem hoogwater tot een aantrekkelijke uitwijkmogelijkheid maken voor de steltlopers. In de rietkragen van Utopia leven vogels zoals kleine karekiet, baardmannetje en bruine kiekendief. ’s Winters eten rotganzen en smienten op de graslanden en in de zomer is Utopia het broedterrein voor weidevogels.
Het aantal zoogdieren op Texel is klein. Dit komt door de geïsoleerde ligging. Op Texel leven dieren zoals, de hermelijn, het konijn, de haas, de bruine rat, de egel, vijf muizensoorten (waaronder de noordse woelmuis) en enkele soorten vleermuizen (vooral de laatvlieger). U kunt ook de bruine kikker en de heikikker, de rugstreeppad en de kleine watersalamander op Texel aantreffen. De groene kikker is via tuinvijvers geïntroduceerd en rukt ook op in het Nationaal Park. Hier komen enkele duizenden soorten insecten voor. Tijdens een insectentelling op Texel werden maar liefst 1.117 soorten waargenomen. Er zijn 543 soorten kevers, 279 soorten wantsen en 424 soorten vlinders van Texel bekend. Op Texel komen ook nog 81 soorten spinnen voor. Het eiland bezit een speciaal insectenreservaat, de Zandkuil op de Hoge Berg, vanwege enkele bijzondere soorten graafwespen en -bijen. De duinen zijn rijk aan vlinders. Opvallende soorten zijn duinparelmoervlinder, distelvlinder, atalanta, sint-jacobsvlinder en het groentje.
De verschillende gebieden binnen het Nationaal Park Duinen van Texel hebben allen hun eigen specifieke flora. Het voorkomen van planten wordt beïnvloed door factoren als vocht, kalkgehalte, zout en blootstelling aan de zon en wind. De jonge duinen dichtbij het strand bevatten naar verhouding veel kalk en zijn voedselarm. Hier is vooral helm een veel voorkomende plant. Op de luwe plaatsen groeien duindoorn en vlier. De oudere verder landinwaarts gelegen duinen zijn kalkarm en voedselrijker. Hier groeien heidesoorten, soms met duinroosjes. Bomen en struiken hebben het nergens in de duin gemakkelijk. Bosjes die boven de duinen uit komen worden onmiddellijk ‘afgeschoren’ door de zoute zeewind, die aan de bosjes dezelfde gladde en ronde vormen geeft als aan de duinen zelf. In de duinvalleien bevinden zich andere plantensoorten dan op de duintoppen. Hier vindt u soorten als waternavel, watermunt, de zeldzame parnassia en orchideeën.
De noord- en de zuidhelling van een duin hebben een totaal verschillende plantengroei. Op de hete, droge zuidhellingen staat veel buntgras en groeien mossen en korstmossen. De noordhellingen liggen in de schaduw en blijven daardoor veel koeler en vochtiger. Hierop vindt u veel meer planten, weelderige mossen en eikvarens. Op de zeereep groeit vooral helm, blauwe zeedistel en zeeraket. In de jonge duinvalleien erachter groeien vlierbosjes en duindoornstruiken en de oudere duinen bieden een vruchtbare bodem voor zeldzame soorten als de orchidee. In de oudere duinen is er veel verschil tussen de vegetatie op de noord- en zuidhellingen. Op de noordkant groeit veelal kraaiheide en eikvaren, terwijl de zuidkant meer korstmossen aantrekt. De duinvlaktes zijn meestal begroeid met heide. Het uitgestrekte natuurgebied De Slufter neemt een aparte plaats in. Door een opening in de duinenrij kan het zeewater deze vlakte binnendringen. De zoutverdragende flora omvat soorten als lamsoor, Engels gras, zeealsem en zeekraal. Lamsoor, zeekraal en zee-alsem gedijen op de kwelders en de wadden. Grasland zijn er in veel variaties. In agrarisch grasland groeit hoofdzakelijk Engels raaigras en onkruid als muur en zuring. In de schrale graslanden groeien meer bijzondere grassoorten en veel mos. Ook vindt u er planten als de ratelaar en het grasklokje.
U vindt wilde orchideeën in de natuurgebieden en in de wegbermen. Het sneeuwklokje is in de jaren vijftig voor de handel naar Texel gehaald. Texelse boeren teelden op grote schaal sneeuwklokjes in het Texelse dennenbos, omdat het plantje hier goed gedijt. In januari kleurt het bos wit van de tienduizenden sneeuwklokjes die er nog staan.
Strand
Het Texelse strand is ruim dertig kilometer lang en ligt aan de westzijde van het eiland. Het strand begint bij het zuidpunt, De Hors, met een uitgestrekte zandvlakte. Onderweg naar het noorden passeert u bij de verschillende strandslagen regelmatig paviljoens. Na De Koog passeert u het natuurgebied De Slufter. Rechtstreeks doorlopen over het strand kan hier niet. In het zuiden is een naaktstrand vlak voor het Hoornderslag bij paal 9, en ook in het noorden, voor het Krimslag bij paal 28, komt u langs een naaktstrand.
Verspreid over het strand vindt u om de kilometer strandpalen met elk een uniek nummer: van paal 6 in het zuiden van het eiland tot en met paal 33 helemaal in het noorden. Met behulp van de paalnummers kunt u zelf de lengte van uw wandeling bepalen. U kunt overal zwemmen, behalve tussen paal 31 en 33. Dit gebied heeft een sterke stroming. Aan de oostkant van het eiland liggen bij laag water strandjes verborgen in de holte van de dijk. Het water is hier veel rustiger dan aan de Noordzeekust.
De stranden van Texel worden in de zomermaanden dagelijks schoon gemaakt. De reddingsbrigade houdt overal een oogje in het zeil en waarschuwt u bij gevaarlijke wind en stroming. Bij veel strandpaviljoens kunt u strandstoelen en ligstoelen huren en bij de meeste strandslagen kunt u een strandhuisje huren. Dit kan per dag, per week of zelfs voor het hele zomerseizoen. Deze strandhuisjes zijn te huur bij strandafslagen 9, 12, 15,17, 20, 21 en 28. Meestal behoren ligstoelen en een parasol tot de vaste inventaris. Steeds meer strandpaviljoens zijn het hele jaar open.
Op een groot aantal strandslagen op Texel wordt ’s zomers strandbewaking ingezet. Hier zorgen goed opgeleide badmeesters ervoor dat u veilig kunt zwemmen in de gemarkeerde gedeeltes. Op de stranden staan vlaggen en borden met aanwijzingen voor het zwemmen. Het is verstandig rekening te houden met deze signalen. De Texelse Reddingsbrigade van de Koninklijke Nederlandse Bond voor het redden van drenkelingen bewaken de strandslagen 19, 20 en 21 nabij De Koog en afslag 28 bij De Cocksdorp. De badmeesters van het Utrechtse Studenten Corps bewaken paal 9, 12, 15 en 17. De strandposten zijn geopend van de eerste week juni tot de eerste week van september van 09.00 tot 18.00 uur.
Het strand bij De Koog is het meest populair. Bij palen 17, 19, 20 en 21 is strandbewaking aanwezig. De meeste paviljoens en andere faciliteiten vindt u in deze gebieden worden gevonden. Het strand bij De Koog is te voet te bereiken. Met de bus vanuit Den Burg kunt u dicht bij het strand bij De Koog uitstappen. Vanaf het dorp is het twee duinrijen tot het strand. Het strand bij paal 20 is het dichtst bij de bushalte in De Koog.
Op veel Texelse stranden mogen honden los rondlopen. Op de bewaakte strandgedeeltes en op de naaktstranden bij Den Hoorn en De Cocksdorp moeten de viervoeters wel zijn aangelijnd. Ten zuiden van paal 8 en tussen de strandpalen 12 en 21 geldt er een aanlijnplicht van 1 maart tot 1 september. Buiten deze bovengenoemde tijden en periode zijn vrijlopende honden op het strand van Texel toegestaan.
Fietsen
Op Texel kunt u op veel plaatsen een fiets huren om het eiland te ontdekken. In de meeste Texelse dorpen zijn fietsverhuurders. De fietsverhuurders werken vrijwel allemaal samen en dat is handig, want mocht u een keer met pech komen te staan, dan wisselt u bij een andere verhuurder uw huurfiets om. Diverse Texelse fietsverhuurders verhuren naast gewone fietsen ook tandemfietsen en elektrische fietsen. Ook is er een ruime keuze aan fietsen voor kinderen, fietsen met een kinderzitje en zogenaamde ‘cabby’s’. De fietsverhuurders bieden een goede service. Zo kunt u de fietsen vaak bij uw accommodatie laten bezorgen. De fietsverhuurder zorgt er voor dat de fietsen klaarstaan zodra u bij uw accommodatie aankomt. Als u pech onderweg krijgt is een telefoontje bij de meeste fietsverhuurders genoeg. Ze halen de fiets op en u krijgt een vervangende fiets mee.
De vele fietspaden en de landelijke wegen laten u een gevarieerd uitzicht zien, zoals dat in Nederland vrijwel niet voorkomt. De kustroutes door de duingebieden, de rustige landweggetjes over het platteland, de karakteristieke gemoedelijke dorpjes. De vele uitgestrekte fietspaden bieden u een vooral veilige en ideale omgeving om te genieten en echt tot rust te komen. Texel heeft 140 kilometer fietspad en veel mooie routes. Onderweg is er altijd wel een terrasje of café om even uit te rusten.
Het fietsknooppuntennetwerk op Texel kreeg van het Landelijk Fietsplatform 4 sterren. Het Fietsroutenetwerk is eenvoudig: u fietst een route door de bordjes te volgen van het ene genummerde knooppunt naar het andere genummerde knooppunt. Met het fietsroutenetwerk bepaalt u zelf uw route en het aantal kilometers. Op infopanelen langs de route en op de kaart van Texel staan de nummers van de fietsknooppunten aangegeven. Op het speciale Fietsknooppuntenkaartje worden de afstanden tussen de fietsknooppunten vermeld. U kunt met behulp van dit systeem zelf uw route samenstellen. U bepaalt op welk knooppunt u wilt beginnen en stippelt een route uit. Noteer in de juiste volgorde de nummers van de knooppunten en u kunt op pad door het volgen van de nummers.Onthoud het nummer van de plaats waar uw fietstocht begint, zodat u ook weer op het beginpunt kunt eindigen.
Wandelen
Er zijn tientallen wandelpaden en -routes dwars door de bossen van Texel. U kunt een aangegeven route volgen of uw eigen pad kiezen. Soms loopt u over zachte bospaden, maar u kunt ook een wandeling over verharde wegen maken. Texel is wereldberoemd om de gevarieerde natuur, de honderden soorten vogels en planten en zelfs een eigen schapenras. Op het relatief kleine oppervlak van Texel zijn alle Nederlandse landschapstypen te vinden. U wandelt op een dag van polder naar duingebied en van strand naar heide en bos en de Waddenoever van Texel. Door de natuurgebieden lopen prachtige wandelroutes. In de zomer is het bos verkoelend, bij minder mooi weer biedt het bescherming tegen de elementen. De herfst is bij uitstek het seizoen om een boswandeling te maken. Het bos is dan net een stilleven, met de goudkleurige bladeren en wilde paddenstoelen.
Tijdens een wandeling kunt u pauzeren bij een picknicktafel of even uitrusten op een bankje. Verspreid door het bos vindt u diverse uitkijkpunten. U hebt hier een schitterend uitzicht over de uitgestrekte natuur van Texel. De uitkijktoren bij Fonteinsnol is één van de bekendste uitkijkpunten van het eiland.
Winkelen
In het belangrijkste dorp van Texel, Den Burg, vindt u de meeste winkels, van kleine winkeltjes tot internationale ketens. Elke maandagochtend is er een markt in het centrum.
In badplaats De Koog is winkelen één van de populairste activiteiten. In de Dorpsstraat kunt u terecht voor strandbenodigdheden, kampeerspullen en sportkleding, kleding en woonaccessoires.
Op en rond de haven van Oudeschild vindt u diverse grote winkels, meest speciaalzaken.
De Cocksdorp, op het noordpunt van het eiland, heeft een bescheiden winkelbestand. In en om het dorp vindt u een aantal uitgebreide speciaalzaken waarin het leuk ‘rondsnuffelen’ is.
In vrijwel elk dorp vindt u één en soms meerdere supermarkten en delicatessenwinkels voor al uw boodschappen.
Bijna elke dag van de week is er wel ergens een markt:
Maandagochtend: weekwarenmarkt in Den Burg.
Maandagmiddag: rommelmarkt in Den Hoorn.
Dinsdagmiddag en -avond in juli en augustus: braderie in De Koog.
Woensdagochtend en -middag in juli en augustus: themazomermarkt in Den Burg.
Donderdagmiddag en -avond in juli en augustus: Durpermarkt in De Cocksdorp.
Donderdagmiddag en -avond in juli en augustus: Hoornder Donderdag en Stoepenmarkt in Den Hoorn.
Vrijdag in juli en augustus: Havenmarkt in Oudeschild.
Tweede en vierde zaterdag in augustus: Strendermarkt in Oosterend (rommelmarkt).
Zondagochtend: minimaal 1x keer per maand Kofferbakmarkt in Den Burg van mei tot oktober.
In De Koog is elke zondag koopzondag. Soms heeft Den Burg ook een koopzondag.
Een paar cijfers over Texel
Lengte fietspaden:140 kilometer.
Lengte wandelpaden: 225 kilometer buiten het broedseizoen, 140 kilometer in het broedseizoen.
Lengte strand: 30 kilometer.
Oppervlakte natuurgebieden: 5.300 hectare (Nationaal Park is ongeveer 4.200 hectare, daarbuiten beheren Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten nog andere natuurgebieden).
Aantal dorpen: 7.
Aantal musea: 7.
Veel verschillende accommodaties: hotels, B&B’s, vakantiehuisjes, villa’s, landhuizen, kamperen, chalets, ingerichte tenten, kamperen bij de boer en yurts (Mongoolse nomadententen).
Praktische informatie
Adressen
VVV Texel
Emmalaan 66
1791 AV Den Burg
Telefoon: 0222 – 31 47 41
E-mail: info@texel.net
Website:
TESO Koninklijke N.V. Texels Eigen Stoomboot Onderneming
Pontweg 1
1797 SN Den Hoorn
Telefoon: 0222 – 36 96 00 (24 uur)
E-mail: info@teso.nl
Website:
Texelhopper
Reijer Keijserstraat 12
1791 AX Den Burg
Telefoon: 0222 – 78 40 00
E-mail: klantenservice@texelhopper.nl
Website:
Vervoer naar Texel
Texel is alleen per veerboot bereikbaar. De overtocht vanaf Den Helder duurt 20 minuten. Bij het treinstation van Den Helder stapt u in de bus met nummer 33. Deze gaat naar de veerhaven. Bij het loket van Connexxion in Den Helder of bij de buschauffeur kunt u voor € 3,– een Texelhopperkaartje kopen. Deze is op Texel ook weer geldig tot uw bestemming. Als u op Texel niet met de bus verder reist, is het goedkoper om op lijn 33 met een OV-chipkaart te betalen. Op Texel kunt u geen OV-chipkaart gebruiken. In de veerhaven in Den Helder koopt u bij het TESO-loket een bootretour.
Als u met uw eigen auto naar Den Helder reist, kunt gratis parkeren naast de terminal op de veerhaven. Om dit parkeerterrein te bereiken, volgt u de route ‘P Texel’, ‘Afhalen + Wegbrengen’. Het parkeerterrein bij de veerhaven is niet bewaakt en het aantal parkeerplekken is beperkt. Als het terrein vol is, kunt u ook in de omgeving van de veerhaven parkeren. Dit is een wandeling van ongeveer 10 minuten.
Op het haventerrein bevindt zich het opstelterrein, een wachtruimte, toiletten en cafetaria ‘Bij de boot’. Voor voetgangers is er een speciale wachtruimte boven in de terminal. Hier vindt u ook (invaliden) toiletten, koffie- en snoepautomaten.
Sinds 1907 wordt de veerdienst tussen Den Helder en Texel onderhouden door Texels Eigen Stoomboot Onderneming (TESO). Veel inwoners van Texel zijn aandeelhouder van de TESO. Bij de oprichting van de TESO werd het startkapitaal door de Texelaars zelf bijeen gebracht. Elke inwoner van Texel kreeg de gelegenheid om financieel deel te nemen. Aandelen kostten toen 5 en 25 gulden. Met het aandelenkapitaal van 75.000 gulden ging TESO de concurrentie aan met de Alkmaarse rederij Bosman. Zij verzorgden destijds de veerdienst tussen Texel en Den Helder. De eerste thuishaven van de TESO was Oudeschild. In 1962 werd de haven verplaatst naar het ’t Horntje. De overtocht duurde hierdoor een half uur korter. De gevolgen voor Texel waren groot. Hele duinenrijen moesten worden afgegraven en het wegennet van Texel ging op de schop.
Er wordt gevaren met het schip de ‘Dokter Wagemaker’. Dit schip heeft een capaciteit van 300 personenauto’s en 1.750 passagiers per afvaart. Daarnaast wordt het schip ‘De Schulpengat’. Deze wordt voor de extra afvaarten en als ‘reserveboot’ bij groot onderhoud aan de Dokter Wagemaker ingezet. De Schulpengat is in 2016 vervangen door een nieuw modern schip, ‘de Texelstroom’.
De TESO vaart elke dag op het halve uur vanuit Den Helder naar Texel. De overtocht tussen Den Helder en Texel duurt ongeveer 20 minuten. Op drukke dagen wordt de frequentie van de afvaarten verhoogd. Een plaats reserveren voor de veerboot is niet mogelijk. Alle tickets zijn geldig voor een retourovertocht. Op de terugreis (Texel-Den Helder) wordt niet gecontroleerd en hoeft u uw ticket niet te laten zien. De afstand tussen Den Helder en Texel is 4,2 kilometer. De gemiddelde snelheid tijdens een overtocht is 20 kilometer per uur of 11,5 knopen.
U kunt vooraf een ticket kopen via de website van de TESO of na aankomst bij de TESO-terminal in Den Helder bij de lokettisten of één van de drie ticketautomaten. U kunt met contant geld, met uw pinpas of creditcard betalen. Hebt u uw ticket gekocht via het internet of bij een ticketautomaat, dan kunt u gebruik maken van de drie elektronische toegangspoorten in de terminal. Op vrijdag tot en met maandag hanteert de TESO een hoger tarief dan op overige dagen.
Als u met de veerboot op Texel aankomt, kunt u in de veerhaven een fiets huren, een taxi nemen of met het openbaar vervoer naar de plaats van bestemming reizen. Het busvervoer op het eiland wordt door de Texelhopper uitgevoerd. Voor De Koog en Den Burg kunt u de lijnbus nemen en voor de andere dorpen is er de Texelhopper. U moet hier vooraf een plaatsje voor reserveren.
Vanaf Texel is er elk uur een afvaart van 06.00 tot en met 21.00 uur. De boot vertrekt op het hele uur. Op zon- en feestdagen is de eerste afvaart 1 of 2 uur later, afhankelijk van het seizoen. In de veerhaven van Texel staat een NS kaartautomaat voor het opladen van uw OV chipkaart. Op de veerhaven van Texel is een groot parkeerterrein vlak voor het gebouw van de fietsverhuurder. Er is een tweede parkeerterrein achter het kantoor van de TESO. Op beide parkeerterreinen is het gratis parkeren.
Vervoer op Texel
Het vervoer op Texel is goed geregeld. U kunt gebruikmaken van de busjes van de Texelhopper, een fiets of auto huren of een taxi nemen. Op diverse plaatsen kunt u fietsen huren. In de zomerperiode, tussen eind april en eind september, is er een tweede veerdienst van en naar Texel, tussen Texel (De Cocksdorp) en buureiland Vlieland. Deze veerdienst is alleen voor voetgangers en fietsers. Rederij De Vriendschap verzorgt deze veerdienst.
Bij het treinstation in Den Helder stapt u in buslijn 33 naar de veerhaven. Bij het loket van Connexxion in Den Helder of bij de buschauffeur kunt u voor € 3,– een Texelhopperkaartje kopen. Het kaartje is op Texel weer geldig tot uw bestemming. Op Texel kunt u geen OV-chipkaart gebruiken. Bij aankomst op Texel kunt u vanaf de veerhaven met buslijn 28 naar Den Burg of De Koog reizen. Als uw bestemming niet aan de route van lijn 28 ligt, stapt u in een kleiner Texelhopperbusje. Dit busje moet minstens een uur van tevoren gereserveerd worden. U kunt uw reservering via internet of telefonisch maken. Het busstation op Texel vindt u aan de rechterkant. U laat bij het instappen uw Texelhopperkaartje aan de chauffeur zien.
Er zijn 150 opstapplaatsen voor de Texelhopper op het eiland, waardoor elke locatie op het eiland bereikbaar is. Losse ritjes kosten € 3,–, ongeacht de afstand. Ook kunt u voor € 7,50 per persoon dagkaarten kopen. Gezinskaarten zijn te koop voor € 17,50. Deze kaartjes zijn geldig voor één dag voor een gezin van twee volwassenen en drie kinderen (van 4 t/m 11 jaar). De kleine Texelhopperbusjes reserveert en betaalt u vooraf. U kunt de kaartjes bij meer dan 120 wederverkopers kopen.
Als u vanaf uw bestemming naar de veerhaven van Texel wilt reizen, kunt u ook buslijn 28 nemen. Deze bus rijdt dezelfde route terug. Ook nu kost een buskaartje € 3,–. De bootticket voor de veerdienst is altijd een retourticket. Bij aankomst in de veerhaven van Den Helder kunt u zonder vervoerbewijs in de bus naar het treinstation stappen. Deze rit is gratis. U verlaat de boot aan de rechterzijde en loopt door naar de vlakbij gelegen bushalte. De bus moet aansluiten op de vertrektijden van de trein. Van u als reiziger wordt daarom verwacht dat u snel naar de bus loopt en vlot instapt bij één van de drie geopende deuren.
Texel staat bekend als fietseiland. In de dorpen vindt u een fietsverhuurder en er is voldoende keus uit verschillende fietsen die u kunt huren. U kunt een gewone fiets huren maar u kunt Texel ook per tandem, elektrische fiets of mountainbike verkennen. Als u met uw kind wilt fietsen zijn er kinderzitjes, fietskarren of ouder-kindtandems te huur. Ook kunt u bij verschillende fietsverhuurders een bolderkar huren. Voor mensen met een beperking zijn er fietsen voor meerdere personen te huur. Deze zijn speciaal geschikt zijn voor mensen met een beperking.
Texel heeft een eigen luchthaven, Texel International Airport. Er kunnen rechtstreekse vluchten van en naar het buitenland plaatsvinden. Er zijn geen lijndiensten. Het vliegveld wordt vooral door de recreatieve luchtvaart en zakenluchtvaart gebruikt, en ook voor parachutespringen en rondvluchten. Het vliegveld wordt ook voor les-, politie-, kustwacht- en inspectievluchten gebruikt. Bij de inspectievluchten worden bruinvissen, zeehonden, vogels en eenden vanuit de lucht geteld.
Meer lezen over Texel
Wilt u nog meer voorpret of u nog meer verdiepen in Texel? Dan kan ik u onderstaande reisgidsen aanraden:
Bewaar op Pinterest
