De Grote Markt in Groningen is het centrum van de stad. Veel (winkel)straten komen uit op het plein, zoals de Poelestraat, de Oosterstraat, de Gelkingestraat, de Herestraat, de Vismarkt, de Oude Boteringestraat en de Oude Ebbingestraat.
Bekende gebouwen aan het plein zijn de Martinitoren en er naast de Martinikerk, het Stadhuis van Groningen en het Goudkantoor en aan de zuidzijde de Drie Gezusters en de Groote Griet, bekende horecagelegenheden. Het VVV-kantoor van Groningen heeft ook zijn plek op het plein gevonden, maar zal als het Groninger Forum klaar is, naar dit gebouw verhuizen. Vier keer per week (dinsdag, donderdag, vrijdag en zaterdag) wordt hier de warenmarkt gehouden. Helaas zijn veel oude panden aan de Grote Markt in april 1945, aan het einde van en tijdens de bevrijding in de Tweede Wereldoorlog verloren gegaan. Later is veel herbouwd. Vroeger, tot de 19e eeuw, was dit de Breede Merckt.
Inhoudsopgave
Ligging
De Grote Markt ligt in het centrum van de stad Groningen.
Geschiedenis
Er wordt aangenomen dat Groningen vroeger een esdorp was en dat de huidige Grote Markt tot in de 10e eeuw een brink met boerderijen was. De Brede Merckt, zoals de Grote Markt vroeger werd genoemd, had al heel vroeg een verbindende functie. De doorgangen naar de Grote Markt waren vroeger vanwege veiligheidsredenen heel smal en zijn na de wederopbouw veel breder gemaakt. De eerste bestrating van de Grote Markt dateert uit de 13e eeuw. In die tijd werd hier ook een stenen raadhuis gebouwd dat in 1443 werd uitgebreid. In 1810 was het huidige stadhuis klaar. De bestrating is in de vorm van een ster. Deze is in 1926 aangelegd.
Tot 1945 stond aan de voet van de Martinitoren de Hoofdwacht. Dit gebouw was gebouwd als rechthuis voor het toenmalige nedergericht (kantongerecht) en later als militaire wacht. Voor, op het Officierspleintje, vonden openbare terechtstellingen plaats.
Op 15 april 1945 ging de noord- en oostzijde van de Grote Markt in vlammen op. Dit kwam omdat de Duitsers de gebouwen in brand staken maar ook deels door de beschietingen van de Canadezen. Een dag later was Groningen door de Canadezen van de Duitse bezetters bevrijd. Tijdens deze brand ging het beruchte Scholtenshuis verloren. In het Scholtenshuis was tijdens de Tweede Wereldoorlog het regionaal hoofdkwartier van de Sicherheitsdienst en Sicherheitspolizei gevestigd. Hier werden honderden verzetsstrijders gevangengehouden, gemarteld en vermoord.
Na de oorlog werden de panden aan de Grote Markt herbouwd.
Vroeger was het een drukte van jewelster, toen mochten hier nog auto’s rijden en ook het busstation was op de Grote Markt gevestigd. Later is dit veranderd en is de Grote Markt verboden voor auto’s en ook het busstation is verdwenen van de Grote Markt en verhuisd naar het station van Groningen.
Tijdens het Gronings Ontzet op 28 augustus is de Grote Markt de herdenkingsplek.
Bezienswaardigheden aan de Grote Markt
Gebouwen
Bekende gebouwen aan de Grote Markt zijn:
- Het stadhuis:
Het stadhuis van Groningen werd gebouwd op de plek waar vroeger een middeleeuws wijn- en raadhuis stond. Architect Jacob Otten Husly tekende voor het ontwerp. Het gebouw heeft een Hollandse neoclassicistische stijl met een opvallende vrijstaande zuilenportiek aan de voorkant. De bouw werd in 1793 gestart, maar door de Franse inval lag het werk jarenlang stil. Pas in 1810 werd het stadhuis geopend. In de Oude Raadzaal, op de 1e verdieping, wordt het Gulden Boek bewaard. Hierin staan de ereburgers van Groningen vermeld. In de grotere nieuwere raadzaal op de begane grond worden de vergaderingen van de gemeenteraad van Groningen gehouden. Aan de voorkant van het stadhuis bevindt zich een bronzen gedenkplaat van Willem valk. De vuurtongen en een kristalvorm veelden de tekst die op de gedenkplaat is te lezen: ‘Toen rees uit oorlog en vuur het helder kristal van de vrede’. Deze tekst is een verwijzing naar de strijd die gevoerd werd in april 1945 tijdens de bevrijding van de stad Groningen. De Canadezen trokken op 13 april 1945 de stad binnen, maar de gevechten verliepen rampzalig. Veel historische gebouwen gingen door brand verloren. Op 16 april werd Groningen uiteindelijk na een heftige strijd bevrijd. Aan de zuidkant van het stadhuis bevindt zich een plaquette die herinnert aan de zes tijdens de oorlog omgekomen raadsleden.
- Forum
Het Groninger Forum is een voor iedereen toegankelijk gebouw van tien verdiepingen. Hier worden (inter)nationale exposities, films, documentaires, debatten, literaire evenementen, talkshows, presentaties en manifestaties over de wereld van nu gehouden. Naast deze filmzalen en bibliotheek zijn hier ook het Nederlands stripmuseum en de VVV-winkel gevestigd. Op de bovenste verdieping is een skylounge met restaurant en een dakterras met uitzicht over de historische binnenstad. Onder het Groninger Forum is een parkeergarage. - Het Goudkantoor
Op de plek waar nu het Goudkantoor staat, stond aan het begin van de 17e eeuw een pastorie. De stad kocht het pand aan om hier een belastingkantoor te vestigen. Het huidige pand dateert uit 1635. Stadsbouwmeester Johan Isbrants was de ontwerper van het Goudkantoor. Het pand is gebouwd in een Groningse variant van de Hollandse renaissance. Een beeldhouwer uit Bremen maakte de schelpvormige motieven boven de deuren en ramen. Vroeger was het gebouw het kantoor voor de ontvanger van de provinciale belastingen. In 1814 werd het pand het Waarborgkantoor, maar door de inwoners Goudkantoor, genoemd. Hier kon een waarmerk worden aangebracht waarmee werd aangetoond dat een voorwerp echt van goud was. In 1887 trok de gemeentelijke ontvanger van de belastingen weer in het pand. In de oorlog bleef het pand ongeschonden. Het pand heeft na de oorlog vele functies gehad, zoals het natuurhistorisch museum, scheepvaartmuseum, VVV-kantoor en informatiekantoor van de gemeente Groningen. De laatste restauratie dateert uit 1994. Nu is er een horecagelegenheid in het pand gevestigd.
Leuk om te vermelden is dat het Goudkantoor zijn eigen miniatuurversie heeft in Madurodam en KLM heeft het Goudkantoor als huisje nr. 81 uitgegeven. - Het pand van voormalig warenhuis Vroom en Dreesmann (1958-2016).
- Het Grand Theatre, tot 1977 een bioscoop, daarna verbouwd. Oorspronkelijk waren dit twee panden.
- De Martinitoren
Voor de Groningers is d’Olle Grieze het symbool van de stad. De toren is 96,8 meter hoog. De toren hoort bij de Martinikerk.
Voordat de huidige toren er stond, stonden hier twee torens. Met de bouw van de huidige toren is in 1469 begonnen. De torenspits was in 1554 gereed. In 1577 werd de Martinitoren getroffen door een brand. Het duurde vervolgens tot 1627 voor de toren weer een spits kreeg die gelijk was. De toren krijgt uiteindelijk zo zijn hoogte van bijna 97 meter, inclusief de windvaan, het paard van Sint Maarten, de beschermheilige van de kerk. De toren kwam redelijk ongeschonden uit de Tweede Wereldoorlog. In één van de klokken is een kogelgat te zien, die ontstaan is tijdens de bevrijding van Groningen. Ook een paar beschadigingen aan de muren zijn niet ongedaan gemaakt.
De Martinitoren is tegen betaling van € 3,– te beklimmen. De toren telt 311 treden. Ik kom hier in een apart artikel nog een keer terug. Heel lang geleden heb ik de toren een keer beklommen maar niet recent, niet vanwege het weer en ook vanwege het niet hebben van uitzicht. Maar het staat op een lijstje to do.
Horeca
Bekende horecapanden aan de Grote Markt zijn:
- Hotel De Doelen uit 1798.
- Drie Gezusters, oorspronkelijk een steenhuis van de Gelkingen met muurgedeelten uit de 12e eeuw.
- Groote Griet.
Bekijk ook: Foto’s van de Grote Markt in Groningen
Bewaar op Pinterest
