Het Fort bij Vijfhuizen is één van de eerste betonnen gebouwen in Nederland. Het fort maakt deel uit van de Stelling van Amsterdam. Dit is een 19e eeuws verdedigingsplan. De Stelling van Amsterdam werd in 1996 uitgeroepen tot UNESCO Werelderfgoed.
Het fort wordt omringd door 19e eeuwse polderlandschappen en 20e eeuwse Vinex-architectuur.
Het fort is gebouwd op een eiland. Sinds 2005 is het fort een plek waar (beeldende) kunst en militair erfgoed samenkomen.
Inhoudsopgave
Ligging
Het Kunstfort ligt bij Vijfhuizen in de gemeente Haarlemmermeer tussen de steden Haarlem en Hoofddorp.
Geschiedenis
Het Fort bij Vijfhuizen is onderdeel van de sector Sloten in de Stelling van Amsterdam. Het fort om de Ringvaart en dijk van de Haarlemmermeerpolder en de droog blijvende terreinstrook langs de westrand van de polder moesten worden verdedigd. Het Fort bij Vijfhuizen is een fort waarbij de hefkoepels een zelfstandige plek op de flankhoeken hadden. Op het terrein van het fort staat nog een metalen Genieloods. Dit is het enige bewaard gebleven exemplaar van dit type. In de Geniedijk is nog een nevenbatterij te vinden. Het Fort bij Vijfhuizen is één van de eerste gebouwen in Nederland die van beton is gemaakt. Het gebruik van beton werd nodig voor verdedigingswerken na de uitvinding van de brisantgranaat. Deze granaat had een vernietigende kracht waar het metselwerk niet langer tegen bestand was. Eind november 2012 is op het terrein van het Kunstfort een hefkoepelgeschut blootgelegd. Dit hefkoepelgeschut speelde een essentiële rol in de nabij verdediging van het Fort bij Vijfhuizen en dus ook van de Stel¬ling van Amsterdam.
De Stelling van Amsterdam is een 135 kilometer lange verdedigingslinie. Deze linie is tussen 1880 en 1914 aangelegd om Amsterdam te beschermen. De Stelling van Amsterdam bestaat uit een kring van 46 forten en batterijen, dijken, sluizen. Deze liggen allemaal op een afstand van 15 tot 20 kilometer van de stad.
De Stelling van Amsterdam is een ingenieus systeem. Het land rondom de linie kon onder water worden gezet. Er ontstond een waterplas. Deze waterlinie was ongeveer 50 centimeter diep. Dit was te diep voor paard en wagens en de eerste auto’s, maar diep genoeg om hekjes en andere obstakels niet te zien en te ondiep om er met boten door heen te varen.
De Stelling was al achterhaald voor de bouw ervan klaar was. De betekenis van de linie ging verloren door de opkomst van vliegtuigen. De Stelling werd tijdens de twee wereldoorlogen in staat van verdediging gebracht. Hier hoefde nooit daadwerkelijk gevochten te worden. Een groot aantal forten van de Stelling van Amsterdam heeft een nieuwe bestemming gekregen. De Stelling van Amsterdam staat sinds 1996 op de Werelderfgoedlijst van UNESCO.
Fort bij Vijfhuizen
In het fort wordt aandacht besteed aan de geschiedenis van de Stelling van Amsterdam in het algemeen en specifiek van het Fort bij Vijfhuizen. Het gebouw en verschillende binnenruimten kunnen bekeken worden. Het fort heeft nog een gerestaureerde Genieloods uit 1897. Dit is de laatste nog bestaande metalen Genieloods van de Stelling van Amsterdam. De loods diende voor opslag van kanonnen, die op andere plekken in de Stelling gebruikt konden worden.
Sinds 2005 is het Kunstfort bij Vijfhuizen een plek voor waar beeldende kunst en militair erfgoed samenkomen. Hier worden tijdelijke tentoonstellingen gehouden die de omgeving van het fort weergeven. Terugkerende thema’s zijn: klimaat en landschap, grenspolitiek en verdedigingsmodellen, technologie en ritueel. Dit alles wordt gepresenteerd in tentoonstellingen, interventies in de buitenruimte en multidisciplinaire uitwisselingen.
Kunst
Binnen worden wisselende tentoonstellingen gehouden. Deze zijn tegen betaling toegankelijk. Voor een actueel overzicht van deze tentoonstellingen verwijs ik u door naar de website van het Kunstfort.
De kunst buiten is van verschillende kunstenaars. Hieronder een lijstje van de kunstwerken, de kunstenaars en het jaartal waarin de kunstwerken gemaakt zijn.
Sluipweg, waarlangs de dood heeft weten te ontsnappen – Hans van Houwelingen – 2018
Twee Koningskinderen – Simone de Groot – 2018
Hypertrophic Abyss – Annika Kappner – 2017
Flat Nature / Surface Bodies – Rachel de Joode – 2017
Levenslijn – Dik Box -2011
Achtung – Ives Maes – 2010
Aan de waterkant – Oscar Prinsen – 2010
In Heaven – Oscar Prinsen – 2010
De Boomklever – Oscar Prinsen – 2010
BLOB (Binary Large Object) – Jurgen Bey – 2009
Houten mannen in het gras – Tom Claassen – 2006
Love Gun – Serge Verheugen – 2006
De Hoorn des Overvloeds – Hans Koetsier – 1975
Praktische informatie
Overige informatie
- In en rond het fort worden regelmatig rondleidingen gegeven. Zo is er een rondleiding rond het thema historie en een rondleiding rond het thema kunst. Tijdens de rondleiding rond het thema historie bezoekt u onder begeleiding van een gids de gebouwen op het fortterrein en de binnenruimte. De gids vertelt u het een en ander over de geschiedenis van de Stelling van Amsterdam en de rol van het Fort bij Vijfhuizen deze geschiedenis. Tijdens de rondleiding kunst maakt u een wandeling langs de dan lopende tentoonstelling en langs de kunst werken op buitenterrein van het Kunstfort. De rondleiding kost € 6,– per persoon met een minimale groepsgrootte van 10 personen. De rondleiding duurt ongeveer een uur.
- In Restaurant ’t Fort kunt u binnen of buiten op het terras genieten van een lunch, borrel of een kop koffie. U kunt hier ook terecht voor zakelijke bijeenkomsten of een (familie)feest.
- In het Kunstfort worden workshops en lezingen gegeven.
- Voor scholen een lespakket samengesteld.
Bereikbaarheid
Het Fort bij Vijfhuizen met de buslijn 300 bereikbaar. Deze bus rijdt vanaf station Haarlem Centraal, Schiphol of Hoofddorp. Vanaf de halte Vijfhuizen is het 5-10 minuten lopen naar het fort. Komt u met de auto, uw auto kunt u gratis parkeren op het parkeerterrein achter de Genieloods.
Openingstijden
Het kunstfort is geopend op donderdag t/m zondag van 13.00-17.00 uur.
Het fortterrein is gratis toegankelijk op maandag t/m zondag van 10.00-17.00 uur.
Brasserie Fort 5 is geopend van woensdag t/m zondag van 10.00-18.00 uur.
Entree
Volwassenen: € 4,– per persoon voor tentoonstellingen in het fort.
Kinderen tot 12 jaar: gratis.
Kinderen van 12 t/m 18 jaar: € 2,– per persoon.
Museumjaarkaarthouders: gratis.
De buitenruimte van het fort is dagelijks gratis toegankelijk.
(Prijzen zijn van 2023).
Adres
Kunstfort bij Vijfhuizen
Fortwachter 1
2141 EE Vijfhuizen
Telefoon: 023 – 55 89 013
E-mail: info@kunstfort.nl
Website:
Bekijk ook: Foto’s van het Kunstfort bij Vijfhuizen
Bewaar op Pinterest
