Fort de Schans

Fort de Schans ligt ten zuiden Oudeschild. Het fort is tegenwoordig een oase van rust en een toevluchtsoord voor vogels, kleine zoogdieren en insecten. In Nederland liggen veel forten en verdedigingswerken er bij als natuureilandjes in een druk bevolkt land, zo ook Fort de Schans. Fort de Schans is gerestaureerd en na een lange periode van verval en verwaarlozing kan het fort samen met de steunforten Lunette en Redoute op meer en meer belangstelling rekenen.

Geschiedenis
De geschiedenis van Fort De Schans gaat terug tot de 16e eeuw. In 1574 gaf Prins Willem van Oranje, in strijd met de Spaanse overheersers, opdracht om op deze strategische plek een militair fort te bouwen. Het fort werd gebouwd in een stervorm met vijf bastions en het werd omringd door een vestinggracht.
Het fort had twee doelen:
• De Rede van Texel (haven) moest tijdens de Tachtigjarige Oorlog tegen de Spanjaarden beschermd worden. De Rede van Texel was in de Gouden Eeuw was één van de drukste havens ter wereld. VOC-schepen en de handel met landen rond de Oostzee zorgden voor veel drukte. In de 18e eeuw bleef Texel een belangrijke haven. Schepen, die vanuit havens aan de Zuiderzee vertrokken, gingen op de Rede van Texel voor anker om te wachten op een gunstige wind. Soms lagen hier honderden VOC-schepen, oorlogsschepen en walvisvaarders onder de bescherming van het fort. De bemanning kreeg water uit de Wezenputten.
• Het fort moest Spaanse plunderingen voorkomen. De Spaanse stadhouder Caspar de Robles had in mei 1572, na de overwinning op 6.000 geuzen, alle schepen in Friesland gevorderd om de Waddeneilanden te plunderen. Het fort werkte afschrikwekkend genoeg want Texel had geen last van de plunderingen. Vlieland en Wieringen hadden wel last van regelmatige plunderingen.

Fort de Schans werd in de VOC-tijd gebruikt als gevangenis en rechtbank. Er werden krijgsraden gehouden en executies voltrokken. In het begin waren hier 20 soldaten gelegerd en in de loop van de jaren werden dat er steeds meer. In 1603 waren hier 113 soldaten gelegerd.
In de Gouden Eeuw, na de oprichting van de Verenigde Oost-Indische Compagnie opgericht (VOC), werd Fort de Schans van groot militair belang om de handelsschepen te beschermen tegen eventuele vijandelijke aanvallen. In de loop van de 17e eeuw werd het fort uitgebreid met poorten, kazernes en een kruitmagazijn. Het fort is regelmatig verbouwd en aangepast. Het fort bestond uit aarden wallen en had een onregelmatig vijfhoekige vorm. Het fort was omringd door een gracht. Het fort had twee toegangen, een stenen gebouw waar 100 man konden verblijven, met paviljoen voor officieren, een gemetseld, niet bomvrij, kruidmagazijn voor 3000 pond, 2 regenbakken en 2 welputten.
Tijdens de Franse bezetting, van 1795 tot 1813, was het fort een gevangenis voor Engelse oorlogsgevangenen. Op 16 oktober 1811 kwam Napoleon Bonaparte, de Franse keizer, naar Texel om de voortgang van de aanleg van Fort Lunette (700 meter ten oosten van De Schans) en Fort Redoute (400 meter ten westen) te bekijken. Napoleon wilde in deze periode meerdere verdedigingswerken langs de Europese kust aanleggen. Dit om een eventuele aanval van Engelse troepen af te kunnen slaan.
Fort De Schans vormde in de ogen van Napoleon een belangrijk militair steunpunt. Napoleon liet de wallen van Fort de Schans verhogen en bovendien kreeg het fort een ravelijn en kwam er een verharde weg rond het fort. Napoleon had nog veel grotere plannen met Texel. Deze plannen om nog meer forten te bouwen en een omwalling van de haven in Oudeschild waren te duur om uit te voeren. Toen Napoleon verdreven was, raakte Fort de Schans samen met zijn steunforten in verval. Het militaire belang van het fort aan het Marsdiep verminderde sterk.
Het Nederlandse leger gebruikte Fort De Schans als observatiepost en voor de kustverdediging. In 1922 werd het fort bij Koninklijk Besluit als vestingwerk opgeheven. In 1933 werden de aarden wallen van Redoute en Lunette afgegraven. Dit omdat de grond werd gebruikt om de nabije dijken te verstevigen. Alleen de grachten bleven aanwezig. Van Fort de Schans werden twee bastions afgegraven. In 1992 is er begonnen met de restauratie van het fort. Dit was een 10-jarig project van Natuurmonumenten.

Bezienswaardig
Drie van de vijf bastions van Fort de Schans zijn afgegraven en deels bewaard gebleven. De restauratie door Natuurmonumenten was verdeeld in verschillende fasen. Het doel van deze restauratie was het fort terug te brengen in de bouwstaat van de Franse tijd. Er zijn veel archeologische vondsten gedaan. De resten van een eeuwenoud straatje zijn gevonden. Dit straatje werd gebruikt als platform voor kanonnen. Ook werd er een oude waterput uit de 16e eeuw opgegraven. Een deel is te bewonderen in het Kaap Skil Museum te Oudeschild. Een aantal delen van het fort werd tijdens de restauratie opnieuw gemetseld, zoals de toegangspoort, twee waterputten en de ravelijnsmuur. In september 2002 was de restauratie klaar. Sindsdien is het mogelijk om het fort te bezoeken.
U kunt hier antieke kanonnen uit 1809 bewonderen. Deze kanonnen zijn door het Marinemuseum van Den Helder in bruikleen gegeven. Het overbrengen van deze kanonnen van Den Helder naar Fort de Schans gebeurde op 6 september 2012 met een Chinook-helikopter. Dit omdat de kanonnen, met elk een gewicht van 4.000 kilogram, niet per vrachtwagen en kraan verplaatst konden worden.
In het fort zijn de gerestaureerde poterne (poortdoorgang), de wallen en twee waterputten te bekijken. In het rechter bastion ziet u de ingang van de vroegere kruitopslagplaats. Het fort wordt omringd door graslanden en in de verte kunt u het Hoge Land van Texel zien.
Sinds het afgraven van de wallen voor de dijkverzwaring ontbreekt de helft van het fort. Dit gebeurde in het begin jaren dertig van de vorige eeuw. De locaties van de (verdwenen) kazernegebouwen worden met paarse blokken aangegeven. Op het binnenterrein geven rode cirkeltjes en blokjes aan dat hier waterputten en een waterkelder zijn teruggevonden.
U hebt vanaf de wallen een prachtig uitzicht over de omringende graslanden. Deze graslanden zijn van belang voor de weidevogels. Achter de nabijgelegen zeedijk ligt de Rede van Texel, de reden waarom het fort ooit aangelegd is.

Openingstijden
Het fort is dagelijks van zonsopgang tot zonsondergang geopend.

Entree
Het fort is gratis toegankelijk voor wandelaars.

Adres
Fort de Schans
Redoute 21
1792 CA Oudeschild

Voor meer foto's van Fort de Schans in Oudeschild, zie: foto’s Oudeschild.

Volg JTravel op Facebook, Instagram, Twitter, Pinterest en Bloglovin’.

Bewaar op Pinterest