Logo van JTravel.nl
Search
Close this search box.

Hollandsche Schouwburg in Amsterdam

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de Hollandsche Schouwburg in Amsterdam door de Duitse bezetter gebruikt als de plaats waar joden zich moesten melden. Vanaf hier werden tienduizenden vrouwen, mannen naar concentratie- en vernietigingskampen gedeporteerd. Nu is de Hollandsche Schouwburg een herdenkingsplek.

In de hal staat een monument in de vorm van een wand met de familienamen van alle mensen die vanaf de Hollandsche Schouwburg weggevoerd werden. Er zijn regelmatig wisselende tentoonstellingen en er is een vaste expositie over de Jodenvervolging. De tweede verdieping wordt gebruikt voor educatieve activiteiten.

Ik bezocht de Hollandsche Schouwburg tijdens mijn indrukwekkende wandeling: het Westerborkpad. Ook bracht ik in juli 2020 aan het eind van mijn wandeling van etappe 0 van het Westerborkpad nog een keer een bezoek aan het museum. De Hollandsche Schouwburg is het eindpunt van etappe 0 en het begin van de eerste etappe van het Westerborkpad.

Inhoudsopgave

Ligging

De Hollandsche Schouwburg is gevestigd aan de Plantage Middenlaan in Amsterdam.

De Hollandsche Schouwburg in Amsterdam

Geschiedenis

De Hollandsche Schouwburg is in 1892 als schouwburg geopend. Architect Bombach was de ontwerper van het gebouw. Al na twee jaar ging de schouwburg failliet, maar maakte een doorstart. In de schouwburg was plaats voor 1360 bezoekers.

Na 40 jaar in gebruik te zijn geweest werd de Hollandsche Schouwburg gerenoveerd. Er werd een balkon verwijderd waardoor het maximaal aantal bezoekers werd teruggebracht naar 800. In 1930 was de renovatie klaar.

In de jaren dertig van de 20e eeuw werd het financieel een moeilijk verhaal voor de Hollandsche Schouwburg. De Hollandsche Schouwburg werd overgenomen en ging opnieuw failliet, maar maakte ook nu weer een doorstart met toneelvoorstellingen. Reden dat het financieel moeilijk werd, was het feit dat het Leidseplein het nieuwe uitgaanscentrum van Amsterdam werd en schouwburgen niet meer in trek waren. De mensen gingen liever naar de bioscoop.

Toen brak in 1940 de Tweede Wereldoorlog uit. Onder dwang van de Duitsers werd de naam gewijzigd in Joodsche Schouwburg. Hier mochten alleen nog Joodse artiesten optreden en ook alleen Joden mochten de schouwburg bezoeken. Het gebouw is nog tot 18 juli 1942 als Joodsche Schouwburg in gebruik geweest.
De Hollandsche Schouwburg werd het doorgangsgebouw voor het vervoer naar Westerbork en verder naar de concentratie- en vernietigingskampen. In totaal zijn er vanuit deze plek 60.000 tot 80.000 mensen op transport gesteld naar de concentratie- en vernietigingskampen. Hier hebben zich gruwelijkheden afgespeeld.

De Schouwburg werd beheerd door de Joodse Raad. Deze Joodse Raad was door de Duitsers opricht. De macht lag bij het hoofd van de Sicherheitsdienst, Ferdinand Hugo Aus der Fünten. Walter Süskind werd het hoofd van het joodse personeel van de schouwburg. Hij wist het vertrouwen van de Duitsers te winnen, maar hij maakte intussen gebruik van zijn positie door gevangenen uit de Hollandse Schouwburg te laten ontsnappen en joodse kinderen weg te laten halen uit de crèche aan de overkant. De ouders zaten in de Hollandsche Schouwburg, maar de Duitsers vonden dat geen geschikte plek voor de kinderen. Zij werden naar de overkant gebracht en dus gescheiden van hun ouders. Tijdens het transport van de Hollandsche Schouwburg naar de gereedstaande treinen voor deportatie naar Westerbork en verder werden de ouders weer herenigd met hun kinderen.
Walter Süskind kon door zijn vele contacten makkelijk aan sterke drank komen, die hij aan Aus der Fünten gaf. Die was soms zo dronken, dat Walter Süskind in de gelegenheid was om persoonskaarten te ontvreemden en de sporen van de ontsnapte gevangenen uit te wissen. Een mooi staaltje van verzet tegen de bezetter. In totaal ontsnapten 600 kinderen vanuit de tegenover de schouwburg gelegen dependance die als kinderopvang/crèche functioneerde. Dit is bekend gebleven als de kindersmokkel Hollandsche Schouwburg. Vier illegale groepen van kinderwerkers hebben kinderen uit de crèche ondergebracht en gered. Op 26 juli 1943 werden alle kinderen en medewerkers uit de crèche naar de Polderweg afgevoerd. Slechts twee medewerkers hebben de oorlog overleefd, omdat ze ondergedoken zaten.

De Hollandsche Schouwburg in Amsterdam

De Hollandsche Schouwburg was een meldpunt voor joden die waren opgeroepen voor deportatie en de plek waar joden werden afgeleverd die waren opgepakt bij razzia’s. De meeste mensen zaten in de grote zaal, op de trappen, balkons en in de loges. Anderen liepen rondjes door het gebouw. De ziekenzaal bevond zich in een voormalige koffiekamer. De transporten vanuit de schouwburg vonden meestal drie keer per week plaats. De slachtoffers werden in trams, vrachtwagens of bussen naar gereedstaande treinen op het Centraal Station van Amsterdam of het Station Muiderpoort gebracht. Andere gevangenen moesten onder dwang lopen naar Station Muiderpoort. Vanaf de stations werden de meesten gevangenen gedeporteerd naar kamp Westerbork. Vanaf 16 januari 1943 werden vooral jonge joodse gevangenen ook naar kamp Vught gedeporteerd. Vanuit deze twee kampen werden de joden gedeporteerd naar het Oosten. Wat daar gebeurd is, weten we allemaal.

De Joodse Raad werd in september 1943 opgeheven. Officieel bevonden zich er geen Joden meer in Nederland. Helaas waren alle joden weggevoerd naar de kampen in Nederland en de rest Europa. Een uitzondering was een groep gemengd-gehuwde joden, Joden met een niet-joodse huwelijkspartner. Ook waren er nog ‘illegale’ joden in Nederland. Zij zaten ondergedoken. Als ze alsnog in hun onderduikplaats werden ontdekt, werden ze naar de Hollandsche Schouwburg gebracht. De schouwburg werd op 19 november 1943 als deportatieplaats gesloten. Dit was na het laatste transport. De transporten vanuit Amsterdam vonden vanaf die datum plaatst vanuit het Huis van Bewaring aan de Amstelveenseweg.

Na de Tweede Wereldoorlog is dit gebouw niet meer als schouwburg gebruikt. Het werd een herdenkingsplaats. De voorgevel en het voorgebouw bleven staan maar de rest werd afgebroken.

Op 4 mei 1962 werd de eeuwige vlam aangestoken en werd de Hollandsche Schouwburg een herdenkingsplaats.

Hollandsche Schouwburg

In het voorgebouw ziet u aan de linkerkant de rouwkamer, de Chapelle Ardente, met de eeuwige vlam en een gedenkmuur met 6.700 namen van joodse families die tijdens de Tweede Wereldoorlog uit Nederland zijn weggevoerd en zijn vermoord. Hier leest u de achternamen van 104.000 joods slachtoffers van de Holocaust. Op de zijwand van de Chapelle Ardente staat zowel in het Nederlands als in het Hebreeuws:
‘DIT ZIJN DE FAMILIENAMEN
VAN VADERS EN MOEDERS
TANTES EN OOMS
BROERTJES EN ZUSJES
NEVEN EN NICHTEN
GROOTVADERS EN GROOTMOEDERS
104.000 MENSEN
104.000 JODEN
VELEN UIT AMSTERDAM
UIT NEDERLAND
WEGGEVOERD, EN ZINLOOS
VER VERMOORD’.

De namenmuur in de Hollandsche Schouwburg in Amsterdam

Op de grond in de gedenkruimte herinnert een eeuwige vlam aan de slachtoffers. Rond de vlam staat in zowel in het Nederlands als in het Hebreeuws de tekst:
‘BEWAAR ALS UW OOGAPPEL MIJ, VERBERG MIJ, DOOR UW VLEUGELEN BESCHADUWD, VOOR MIJN HATERS DIE MIJ OVERWELDIGEN, MIJN DOODSVIJANDEN DIE MIJ OMSINGELEN’. 

De eeuwige in de Hollandsche Schouwburg in Amsterdam

Op de binnenplaats, dit is de voormalige theaterzaal, ziet u het monument ter nagedachtenis aan de joodse Nederlanders. Een pyloon verrijst uit een voet in de vorm van een davidster. Achter de pyloon staat een muur met de tekst: ‘TER HERINNERING AAN HEN DIE VAN HIER ZIJN WEGGEVOERD 1940 – 1945’.

Het monument op de binnenplaats van de Hollandsche Schouwburg in Amsterdam
Het monument op de binnenplaats van de Hollandsche Schouwburg in Amsterdam

Het monument staat op de plaats van het vroegere podium. Alleen de afgebrokkelde zijwanden van het podium zijn nog van het oorspronkelijke toneel over. Links en rechts ziet u de voormalige theaterzaal. Deze is betegeld en de zijwanden hebben beide een afdak. Op de zijwanden ziet u tientallen houten tulpen met een kaartje. Deze tulpen zijn geplaatst door leerlingen die deelnemen aan het educatieve programma in de Hollandsche Schouwburg.

Bloemen met teksten buiten de Hollandsche Schouwburg in Amsterdam

In het trappenhuis, bereikbaar vanuit de entree, wordt in vitrines de geschiedenis van de schouwburg als theater verteld. U ziet aan de wanden portretten en groepsfoto’s van Nederlandse joden, zowel van voor en tijdens, als na de Tweede Wereldoorlog.

Een ooggetuige verteld op de eerste verdieping van de Hollandsche Schouwburg in Amsterdam

Op de eerste verdieping zou een expositie die in vijf chronologische stappen het proces van isolatie, vervolging en deportatie van de Nederlandse joden, verzet en redding van joodse kinderen belicht met foto’s, documenten en objecten worden een aantal bijzondere verhalen over redding uit de aan de overkant gelegen crèche nader toegelicht. Ook wordt er aandacht besteed aan de bevrijding die door joden vaak met gemengde gevoelens ervaren werd. Ik kan me niet herinneren dat ik deze tentoonstelling gezien heb. Wel waren er verhalen van ooggetuigen te lezen.

Er werden met het oog op de toekomst in het nieuwe museum vragen gesteld zoals: mag het Nationaal Holocaust Museum beelden tonen van dode lichamen waarop individuen herkenbaar kunnen zijn, mag het Nationaal Holocaust Museum foto’s tonen van slachtoffers van pseudo-wetenschappelijke medische experimenten door de nazi’s, mag het Nationaal Holocaust Museum foto’s tonen van de moordhandeling of mag het Nationaal Holocaust Museum beelden opnemen van de massamoord op joden in de Sovjet-Unie door de Einsatz-Gruppen en andere daders. Met deze opstelling wil het Nationaal Holocaust Museum de taboes onderzoeken rond het tonen van vernedering, wreedheden en dood. Dit is een enquête onder de bezoekers en de uitkomsten van het onderzoek bepalen deels hoe de vaste opstelling van het nieuwe museum wordt ingevuld. Het gaat over de ethiek rond beelden van wreedheid. Ik vind dat deze beelden getoond moeten worden, de gruwelijkheden zijn gebeurd en zijn vreselijk om te zien, maar de beelden moeten getoond worden om ook de latere generaties te tonen wat er in de Tweede Wereldoorlog is gebeurd. Opdat we niet vergeten wat er toen gebeurd is.

Op de tweede verdieping van de Hollandsche Schouwburg bevindt zich de educatieve ruimte, de Walter Süskindzaal.

De Hollandsche Schouwburg is het begin van het Westerborkpad. Dit is een wandelroute die de Jodenvervolging symboliseert en vanuit Amsterdam doorloopt naar het voormalig kamp Westerbork in Drenthe. De totale afstand is 342 kilometer.

Momenteel is de Hollandsche Schouwburg tijdelijk gesloten voor een verbouwing.

Op 11 maart 2024 is de Hollansche Schouwburg weer geopend.

Praktische informatie

Overige informatie

  • In 2024 wordt hier en in de tegenovergelegen voormalige Kweekschool, een nieuw Nationaal Holocaust Museum geopend.
  • Ook bij de kassa’s van de Portugese Synagoge en het Joods Historisch Museum zijn de entreetickets te koop voor alle locaties in het Joods Cultureel Kwartier.
  • Het maken van foto’s zonder flits is toegestaan.

Bereikbaarheid

  • Metro:
    halte Waterlooplein (uitgang Nieuwe Amstelstraat) met lijn 51, 53 of 54.
  • Tram:
    lijn 14, uitstaphalte Artis.
  • Auto:
    U neemt vanaf de ringweg A10 afrit S116 (noord), S101 (west) of S102 (zuid) en volgt de borden richting Centrum. U volgt de borden P Waterlooplein. Parkeergarages: Waterlooplein, Muziektheater/Stadhuis en Markenhoven. Een andere mogelijkheid is om uw auto bij de P+R bij de RAI te parkeren en vandaar per tram verder te reizen naar het centrum. Parkeren in Amsterdam is duur. U kunt het beste met het openbaar vervoer reizen.

Openingstijden

De Hollandsche Schouwburg is dagelijks geopend van 11.00-17.00 uur.

Momenteel is de Hollandsche Schouwburg tijdelijk gesloten voor een verbouwing.

Entree

Voor de Hollandsche Schouwburg hoeft u geen entreeticket te kopen. De Hollandsche Schouwburg maakt onderdeel uit van het Joods Cultureel Kwartier.

 

Tickets voor het Joods Cultureel Kwartier:

Volwassenen: € 17,– per persoon.
Kinderen 13 t/m 17 jaar: € 8,– per persoon.
Kinderen 6 t/m 12 jaar: € 5,– per persoon.
Kinderen t/m 5 jaar gratis.

Museumkaart: gratis.

 

In het Joods Cultureel Kwartier kunt u met één ticket terecht bij de verschillende locaties: het Joods Historisch Museum, de Portugese Synagoge, de Hollandsche Schouwburg en het Nationaal Holocaust Museum.

(Prijzen zijn van 2023).

Entreebewijs van de vijf musea in het Joods Cultureel Kwartier in Amsterdam

Adres

Hollandsche Schouwburg
Plantage Middenlaan 241
1018 DE Amsterdam
Telefoon: 020 – 53 10 310
E-mail: service@jck.nl
Website:
Logo Joods Cultureel Kwartier

Sociale media

Meer lezen over de bezienswaardigheden in Amsterdam

Wilt u nog meer voorpret of u nog meer verdiepen in Amsterdam? Dan kan ik u onderstaande reisgidsen aanraden:

Bewaar op Pinterest

Ik bezocht de Hollandsche Schouwburg in Amsterdam. Dit voormalige theater werd tijdens de Tweede Wereldoorlog gebruikt als verzamel-, c.q. deportatieplaats van waaruit joden op transport werden gesteld naar Westerbork en Vught en vandaar naar Duitse concentratiekampen. Meer lees je in dit artikel. Lees je mee? #hollandscheschouwburg #amsterdam #tweedewereldoorlog #museum #museumkaart #jtravel #jtravelblog Ik bezocht de Hollandsche Schouwburg in Amsterdam. Dit voormalige theater werd tijdens de Tweede Wereldoorlog gebruikt als verzamel-, c.q. deportatieplaats van waaruit joden op transport werden gesteld naar Westerbork en Vught en vandaar naar Duitse concentratiekampen. Meer lees je in dit artikel. Lees je mee? #hollandscheschouwburg #amsterdam #tweedewereldoorlog #museum #museumkaart #jtravel #jtravelblog

Over JTravel

Author picture

Welkom op de website van JTravel. Mijn naam is Jaquelien, het gezicht achter de website JTravel en ook achter JTravelBlog. Ik neem u mee mee op reis naar verre oorden en dichtbij met reisverslagen en informatie over bestemmingen en geef u reisinspiratie en handige reistips. Gaat u mee op pad?

Deel dit artikel

Handige links

voor het plannen van uw reis

Om u mijn reistips gratis te kunnen blijven geven, kunt u mij helpen. Ik werk samen met verschillende organisaties. Als u via één van de onderstaande links iets boekt of koopt, ontvang ik een klein percentage van uw aankoopbedrag. Ik kan deze website op deze manier in de lucht houden en de kosten die ik maak voor het maken van deze website dekken en u van de gratis informatie voorzien. Het boeken via één van deze links kost u niets extra’s. Het helpt mij om met dit kleine beetje geld u te voorzien van informatie. Voor ons beiden is het een win-win situatie: ik verwijs u door naar leuke en handige reisproducten en u helpt mij, JTravel, met uw aankoop. Bij voorbaat dank. Meer handige links vindt u in het artikel Links naar andere websites.

Dit artikel bevat affiliate links. Wat een affiliate link inhoudt, vertel ik u in het artikel Disclaimer. 

Vindt u mijn blogs leuk? Koop dan een kop koffie voor me door op de button hieronder te klikken en ik zorg ervoor dat u kunt blijven genieten van de reisverhalen en reistips op mijn websites. Buy me a coffee

Deel dit artikel

Jaquelien

Jaquelien

Welkom op de website van JTravel. Mijn naam is Jaquelien, het gezicht achter de website JTravel en ook achter JTravelBlog. Geboren en getogen in het hoge noorden van Nederland, voor mijn studie Toerisme verhuisd naar Breda en daarna vanwege werk verhuisd naar het westen van Nederland. Een plek waar ik tot op heden nog altijd woon.
Ik neem u mee mee op reis naar verre oorden en dichtbij met reisverslagen en informatie over bestemmingen en geef u reisinspiratie en handige reistips. Gaat u mee op pad?

Ook leuk om te lezen

Laat een reactie achter

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Scroll naar boven