Dit is een verslag van etappe 5 tot en met 9 van de lange-afstandswandeling Westerborkpad. Deze vijf etappes lopen van Station Naarden-Bussum naar Station Amersfoort Schothorst. Mijn belevenissen en mijn route leest u in dit artikel.
Inhoudsopgave
Begin 2020 liep ik de NS-wandeling Westerborkpad vanaf het Rembrandtplein tot aan Station Muiderpoort. Thuis, bij het schrijven van mijn artikel, verdiepte ik me nog meer in de achtergronden van het Westerborkpad. Deze NS-wandeling was maar een heel klein stukje van het Westerborkpad, een lange afstandswandeling van in totaal 342 kilometer. Het Westerborkpad loopt vanaf Amsterdam Centraal Station naar Kamp Westerbork in Drenthe. Het idee is geboren om de hele route te lopen en dan ook echt te starten vanaf Amsterdam Centraal Station en niet zoals ik eerder deed vanaf het Rembrandtplein. Ik wandel etappe voor etappe en ga na elke etappe naar mijn eigen huis, omdat het voor mij anders niet vol te houden is.
In dit artikel neem ik u mee naar etappe 5 t/m 9:
- Etappe 5 : Station Naarden-Bussum – Station Hilversum
- Etappe 6 : Station Hilversum – Station Hilversum Sportpark
- Etappe 7 : Station Hilversum Sportpark – Station Baarn
- Etappe 8 : Station Baarn – Station Amersfoort
- Etappe 9 : Station Amersfoort – Station Amersfoort Schothorst
Wat is het Westerborkpad
Het Westerborkpad is een lange-afstandswandeling die loopt vanaf Amsterdam Centraal Station naar Kamp Westerbork in de provincie Drenthe. De hele wandeling is 342 kilometer lang. De hele route is opgedeeld in 30 etappes.
U loopt deze route loopt zoveel mogelijk in de buurt van het spoor. Dit omdat dit de deportatieroute was die veel slachtoffers van de Jodenvervolging in de Tweede Wereldoorlog moesten volgen. De ondertitel van deze route is: Wandelen in het spoor van de Jodenvervolging.
Jan Dokter is initiatiefnemer van het Westerborkpad. Zijn familieleden legden in 1943 deze route tussen de Hollandsche Schouwburg in Amsterdam naar voormalig Kamp Westerbork in de Tweede Wereldoorlog per trein af en keerden niet meer terug. Jan Dokter wandelde de route die zijn familie per trein aflegden en dit is basis voor het ontstaan van het Westerborkpad.
De volledige route van deze wandel- en bezinningsroute Westerborkpad is te lezen op de website van Wandelnet.
De route van het Westerborkpad is gemarkeerd met wit-rode stickers, met daarin het logo van Kamp Westerbork. Deze markeringen ziet u onderweg veel, zoals op verkeersborden, -palen, op brugleuningen of op een bankje. De route van het Westerborkpad is slechts één kant op gemarkeerd. De reden is dat mensen na hun deportatie veelal niet meer terugkwamen. Het is een route langs historische sporen en gedenkplaatsen.
Onderweg kunt u via de website van Westerborkluisterpad op verschillende plekken verhalen van ooggetuigen beluisteren. Via de website en apps zijn 60 verhalen van deze verhalen te horen. Op de plekken waar deze verhalen te horen zijn, zijn herkenningstekens aangebracht. Mocht u er onderweg eentje missen, kunt u ze thuis altijd terugluisteren. Ik heb de markeringen in mijn routekaarten geplaatst. U hoort verhalen over de dagelijkse werkelijkheid van de Joden in oorlogstijd, de gevolgen van de anti-Joodse maatregelen, de Joodse werkkampen en de reis naar Westerbork.
Ook heb ik de Stolpersteine die u onderweg tegenkomt in de routekaarten ingetekend. Stolpersteine of struikelstenen is een project van de Duitse kunstenaar Gunter Demnig. Hij begon in 1997 met het leggen van de eerste Stolperstein in de wijk Kreuzberg in Berlijn. De struikelstenen zijn een herinnering aan de gruwelijkheden van de Holocaust in de Tweede Wereldoorlog. Het is een betonnen steen van 10×10 centimeter met bovenop een messing plaatje met de naam, de geboorte- en overlijdensdatum en de plaats van overlijden. Een struikelsteen is aangebracht in de stoep voor het voormalige woonhuis van het slachtoffer. Zo heeft ieder slachtoffer een eigen monument.
Westerborkpad etappe 5 : Station Naarden-Bussum - Station Hilversum
Deze vijfde etappe van het Westerborkpad begint bij Station Naarden-Bussum. Het stationsgebouw is een kubistisch-expressionistisch gebouw. Het gebouw dateert uit 1926. Het is een strak gebouw met asymmetrische vormen. In de imposante hal zijn bijzondere lampen en glas-in-loodramen te zien. In het stationsgebouw ziet u een plaquette. Deze plaquette is hier aangebracht voor een omgekomen NS-medewerker in de regio. De tekst op deze plaquette luidt: “1940 -1945 TER GEDACHTENIS AAN DEN GEVALLENE JACKLE MIEDEMA”.
Voor het station slaat u rechtsaf en loopt een klein stukje rechtdoor voor u 2x een bocht naar links maak. In de 2e bocht naar links staat de Joodse Synagoge van Bussum.
U vervolgt uw weg langs de brede en drukke Brediusweg. Bij huisnummer 42 is nr. 050 van het Westerbork Luisterpad te beluisteren.
Aan het eind van de Brediusweg slaat u rechtsaf. Hier is de ingang tot de begraafplaats van Naarden. Aan het eind ligt rechtsachter de Joodse begraafplaats. Het Joodse deel van de begraafplaats is apart van de rest van de oude begraafplaats en is afgezet met een hek.
Na uw bezoek aan de indrukwekkende begraafplaats vervolgt u uw weg langs de Amersfoortsestraatweg. Bent u geïnteresseerd in de Stolpersteine, de enige twee die in Bussum liggen, liggen in een zijstraat van de Amersfoortsestraatweg in de Burgemeester s’ Jacobslaan. Midden voor het huis met nummer 56 liggen twee Stolpersteine voor Abraham en Wanda Verduin.
Aan het eind van de Amersfoortsestraatweg slaat u rechtsaf richting het centrum van Bussum. Over dit stuk langs de Huizerweg is niets te melden. Na twee rotondes komt u aan in de Kerkstraat. Hier zou op nummer 24 het voormalige woning van de familie Polak moeten staan. De huisnummers zijn slecht te lezen en in welk pand ze nu precies gewoond hebben is niet geheel duidelijk. Niets in de Kerkstraat herinnert er aan dat hier vroeger de Joodse familie Polak heeft gewoond.
Via de St. Vitussstraat en de Nieuwstraat loopt u naar de Laarderweg en loopt deze weg helemaal uit tot aan de Bussumerheide. Het asfalt wordt ingeruild voor een onverhard pad. U loopt steeds rechtdoor en door een klaphekje met het bordje ‘Begrazingsgebied’. Dit is een schitterend natuurgebied.
U blijft rechtdoor lopen tot aan een bomengroep. Hier is het even oppassen want de boomwortels liggen hier deels boven de grond. Na deze boomwortels en twee bomengroepen steekt u de Nieuwe Crailoseweg over. Dit is een weg die ook gebruikt wordt door fietsers. Hier zie ik in totaal 9 Schotse Hooglanders, verdeeld over twee plekken, drie op de Nieuwe Crailoseweg en zes een eindje voorbij Nieuwe Crailoseweg, maar wel op de route. Misschien ziet u zo ook wel.
Na een karrespoor slaat u rechtsaf en kom uit op een half verhard schelpenpad. Hier kunt u fietsers tegenkomen. Na klein stukje op dit pad slaat u linksaf een onverhard pad in. Het einde van de heide is een klaphekje en een bospad. Aan het einde van dit bospad komt u uit op de Kupstraat. U loopt een heel stuk rechtdoor tot aan de Stephensonstraat. Hier slaat u rechtsaf. Voor u ligt Station Hilversum Mediapark. Voor het station slaat u linksaf en loopt de lange Noorderweg uit. Deze weg loopt parallel aan het spoor. Over dit stuk is niets te melden.
In Hilversum liggen maar liefst 409 Stolpersteine op 156 locaties. Ik heb onderweg de Stolpersteine aan de Huygenstraat en de Leeuwenhoekstraat bezocht. Een paar andere struikelstenen liggen op de route rond het station van Hilversum. Aan het eind van de saaie Noorderweg maakt u nog een lus via de Kleine Drift en de Prof. Dondersstraat. In de Bakkerstraat, een zijstraat van de Kleine Drift liggen voor huisnummer 8 3 struikelstenen. In de Prof. Dondersstraat liggen op drie plekken Stolpersteine:
- nr. 39: 1 struikelsteen voor Margot Bernstein.
- nr. 21: 5 struikelstenen voor Carolina Northeimer-Mendels, Jenny Bernstein-Lesser, Mietje, Philip en Salomon Northeimer.
- nr. 11: 6 struikelstenen voor Beppie, Betsy, Jacob, Jeannette, Meijer en Susanna Philips.
Nr. 11 is het huis van de familie Philips. Dit was in die tijd een winkel van Sinkel. De winkel werd in 1942 door de Duitsers in beslag genomen en de familie Philips vertrok naar Amsterdam, waar ze oorspronkelijk ook vandaan kwamen. De hele familie werd in 1943 bij een razzia opgepakt en via de Hollandsche Schouwburg en Kamp Westerbork gedeporteerd naar Sobibor om daar vermoord te worden. Behalve de struikelstenen is er van de winkel niets meer te zien. Vanuit de Prof. Dondersstraat loopt u via de Zuiderweg naar Station Hilversum.
Route
De 5e etappe van het Westerborkpad loopt van Station Naarden-Bussum naar Station Hilversum.
Afstand
De totale afstand van deze 5e etappe van het Westerborkpad loopt van Station Naarden-Bussum naar Station Hilversum bedraagt 11 kilometer.
Bezienswaardigheden onderweg
- Joodse Synagoge in Bussum: Dit is een oud kerkgebouw dat in 1931 omgebouwd is tot synagoge en nog altijd in gebruik is. De synagoge lijkt op een groot woonhuis. Op de deurknoppen zijn twee zevenarmige kandelaars afgebeeld.
- Joodse begraafplaats in Bussum: De Joodse begraafplaats werd in het begin van de 20e eeuw aangelegd als begraafplaats voor de Joodse gemeente Naarden die heeft bestaan van 1727 tot 1933. In 1917 werd in Bussum ook een Joodse gemeente opgericht. Helemaal achterin ligt het monument ter nagedachtenis aan de Joodse slachtoffers van de Holocaust.
- Bussumerheide: Dit is een heidegebied van 160 hectare tussen Bussum en Hilversum. De Bussummerheide is samen met de Westerheide het grootste aaneengesloten heideveld van het Gooi. De vegetatie bestaat uit zogeheten droge- en natteheidetypen. De heide wordt begraasd door runderen. Dit om vergrassing en verbossing tegen te gaan.
Bereikbaarheid
Station Naarden-Bussum en Station Hilversum zijn vanuit het hele land goed bereikbaar. Er stoppen veel treinen die vanuit daar weer alle kanten op gaan.
Overnachten
Westerborkpad etappe 6 : Station Hilversum - Station Hilversum Sportpark
Deze zesde etappe van het Westerborkpad begint bij Station Hilversum. Deze etappe begint aan de voorkant van het station. Op het plein staat het Monument van verdraagzaamheid. Dit zijn stenen handen gevouwen om twee libellen in glas. Het beeld staat hier naar aanleiding van de moord op Michael Poyé uit Huizen in september 1986 op dit plein door rechts-extremisten. Het beeld Tolerantie is een initiatief van vrienden van Michael. Op de zwart granieten voet is aan vier zijden in verschillende talen het woord ‘verdraagzaamheid’ gegraveerd. Voor het beeld ligt een stoeptegel met een lieveheersbeestje, het symbool van zinloos geweld.
U steekt de straat over. Door de Kampstraat en de Spoorstraat loopt u via de Kerkstraat naar de Oude Torenstraat. Aan de ene kant van de weg staat de kerk en recht tegenover de kerk is de ingang van de oude begraafplaats van Hilversum. In het midden van deze begraafplaats, die dateert uit 1792, staat een zuil. Achter de zuil staat het monument ‘Gedenk te Sterven’, een monument voor de leerlingen van Het Nieuwe Lyceum die tijdens de oorlogsjaren zijn omgekomen, waaronder een paar Joodse kinderen.
Links van deze zuil staat, in het gras tegen de muur aan de rechterkant, de Mauthausensteen. De steen werd door de Joodse verzetsstrijder Bill Minco meegenomen uit de steengroeven van concentratiekamp Mauthausen. Hij was ter dood veroordeeld vanwege zijn aandeel in het geuzenverzet, maar zijn vonnis werd omgezet in levenslange gevangenisstraf, waardoor hij de concentratiekampen heeft overleefd. Als teken voor de komende generaties is deze steen uit het concentratiekamp Mauthausen in een bakstenen sokkel gemetseld. Voor u de begraafplaats of Stadstuin De Hof, zoals het nu heet, verlaat, staat een informatiepaneel. De begraafplaats zag er in mijn ogen nogal verwaarloosd uit met het hoge gras, waardoor de oude grafzerken niet meer te lezen zijn.
Vanaf de begraafplaats slaat u linksaf en loopt de Torenlaan uit en weer rechtsaf, de Vaartweg op. De weg hierna wordt saai. U loopt een heel stuk tot aan het Essotankstation aan de linkerkant langs de drukke Vaartweg. Via de Loosdrechtsweg komt u in de Bodemanstraat. De rotonde aan het eind van deze straat steekt u rechtover. Aan de linkerkant aan de andere kant van de drukke verkeersweg ligt de Joodse begraafplaats van Hilversum. Deze begraafplaats is helaas gesloten. Ik krijg via de intercom/voicemail geen contact en moet een bezoek aan dit kerkhof helaas overslaan.
Tijdens dit deel van de etappe passeert u direct en soms met een klein beetje afwijking in de route 46 Stolpersteine. Er liggen maar liefst 409 Stolpersteine in Hilversum. Tijdens deze route heb ik er 57 in mijn route opgenomen. Aan het eind van deze etappe passeert u er nog elf.
- Leeuwenstraat 36 : 3 Stolpersteine voor Duifje, Nathan en Samnuel Cohen.
- Groest 62 : 2 Stolpersteine voor Bertha en Betje Troostwijk.
- Zeedijkummer 4 : 5 struikelstenen voor Gretha, Hartog, Leentje en Mozes David en Milka Traubenberg.
- Kerkstraat 35 : 3 struikelstenen voor Jonas, Keetje en Marie Krant.
- Kerkstraat 60 : 2 struikelstenen voor Joseph en Philip Corper.
- Kerkstraat 104 : 8 Stolpersteine voor Aron, Betty Rebecca, Flora, Henriëtte, Jacob, Joseph, Rachel Schijveschuurder en Jacob Vrachtdoender.
- Havenstraat 17 : 2 struikelstenen voor Ester en Salomo Frenk.
- Havenstraat 2d : 3 struikelstenen voor Abraham, Alida en Sonja Marianne Jas.
- Vaartweg 44a : 4 struikelstenen voor Alida Rinie, Froukje Saartje, Louis Samuel Cohen en Eva van Dantzig.
- Roeltjesweg 18: 1 Stolperstein voor Louis van Someren.
- Bodemanstraat 6 : 2 Stolpersteine voor Jetje en Levie van Straten.
- Bodemanstraat 18 : 4 Stolpersteine voor Eliazer, Elisabeth Marianna, Emma Margaretha en Marcel Alfred Aa.
- Gijsbrecht van Amstelstraat 406 : 6 Stolpersteine voor Abraham, Minna, Renate en Siegfried Badler, Edith de Liver en Olga de Santcroos.
- Gijsbrecht van Amstelstraat 408 : 1 Stolperstein voor Elisabeth de Groot-Beekman.
Op de routekaart staan ze allemaal in getekend net als de twee punten van het Westerborkluisterpad.
De route gaat verder via de Vreelandseweg en de Diependaalselaan. Een saai stuk waar niets te zien en te beleven is. U passeert het Winkelcentrum Kerkelanden waar u om heen loopt. Via een parkje komt u uit in de Oscar Romerolaan. Dit is een weg over een bedrijventerrein, ook daar is verder niets bijzonders te zien. Aan het eind steekt u de drukke verkeersweg over en komt via een bosrijk fietspad uit op de Loosdrechtseweg en de Van Ghentlaan. Dit is een drukke verkeersweg. U verlaat hier Hilversum.
Een eindje verderop loopt u Nieuw-Loosdrecht in. Aan het eind van de Van Ghentlaan, net voor de rotonde, ligt aan de linkerkant het Jaap Zeldenrijk plantsoen. Dit is een zeer indrukwekkende plek. Er is hier zoveel te zien:
- Het oorlogsmonument: dit is het eerste oorlogsmonument van Nederland
- Bord met de namen van 12 Loosdrechtse oorlogsslachtoffers en 10 slachtoffers die hier gefusilleerd zijn op 20 maart 1945. Dit bord ligt links van het oorlogsmonument.
- Joodse gedenksteen (rechts van het oorlogsmonument) met de namen van kinderen en leiders van jeugdalijah Loosdrecht die vermoord werden in de concentratiekampen of tijdens verzetswerk omkwamen. In september 1939 vestigde een groep Duitssprekende Joodse jongeren zich in het Paviljoen Loosdrechtse Rade. De jongeren waren tussen de 15 en 17 jaar oud en werden allen (na zonder ouders te zijn gevlucht uit Duitsland of Oostenrijk) opgevangen door de jeugdalijah. De ‘alijahjeugd’ of ‘Palestina-pioniers’, zoals ze in Loosdrecht bekend stonden, bereidden zich vanuit het paviljoen voor op emigratie naar Palestina. In 1941 verbleven er nog 48 pupillen. Mede dankzij de hulp van de Westerweelgroep heeft 70% van hen de oorlog in de onderduik weten te overleven. De namen van hen die werden gepakt en niet terugkeerden, staan op het monument.
- Drie informatie panelen over het monument, Loosdrecht in de oorlog, de fusillade, de Palestina-pioniers, laatste oorlogsmaanden en een lijst met de oorlogsslachtoffers in Loosdrecht.
Via de Nieuwe Loosdrechtseweg en het St. Annapad/Dennenlaan verlaat u Nieuw-Loosdrecht weer.
U komt uit in een bosrijk gebied met onverharde bospaden. Dit bos maakt deel uit van de Hoorneboegse Heide, een bos- en heidegebied ten zuiden van de bebouwde kom van Hilversum. Dit natuurgebied is ongeveer 190 hectare groot en wordt beheerd door het Goois Natuurreservaat. Op de heide lopen grote grazers. Misschien heeft u meer geluk, ik heb ze nl. niet gezien.
Aan het eind van het bospad komt u uit bij een klaphekje. Hier loopt de heide op. Er lopen veel mensen met hun hond. Honden zijn hier toegestaan, zelfs loslopend.
Via een gravelpad komt u uit op een open stuk waar u in totaal drie rode hekken en witte pilaren passeert.
Bij de derde hek ligt een steen met een voetstap en het opschrift voetpad. Hier gaat u linksaf een gravelpad op, de bossen in. Aan het eind van dit pad staan een paar paddenstoelen. U moet hier nummer P-62437/001 hebben, want bij deze paddenstoel moet u de richting Pieter de Hooghlaan volgen. Dit is een mooie deel over de heide met de grafheuvels. Er liggen hier 15 tot 20 van deze grafheuvels. Het is hier open.
Aan het eind van de heide komt u weer uit in het bos. U blijft het fietspad steeds volgen en negeert de zijwegen.
U bent weer in Hilversum en komt uit op de Diependaalselaan.
U steekt de Diependaalselaan over en komt uit in de Pieter de Hooghlaan. Hier slaat u rechtsaf de Diependaalsedrift in. Aan de linkerkant onder een markeringsteken van het Westerborkpad is een papiertje geplakt. Hierop staat dat voor de huizen met nr. 24 en 16 struikelstenen liggen. Heel attent om wandelaars van het Westerborkpad en andere geïnteresseerden hier op te wijzen.
- Diependaalsedrift 24 : 6 Stolpersteine voor Doris Sabine, Elly Rosalie, Eugène Arthur, Jeanne Charlotte, Simon Sigmund Birnbaum en Heinz Erich Israel Pfifferling.
- Diependaalsedrift 16 : 5 struikelstenen voor Erik, Johan Hendrik, Lotty Dora, Marion en Steven Menko.
U loopt de straat uit en via de Gijsbrecht van Amstelstraat, die u eerder vandaag bij de Joodse begraafplaats ook al gekruist hebt, komt u via de rotonde uit in de Laapersweg. Rechts passeert u een groot park. U loopt af op Station Hilversum Sportpark, het eindpunt van etappe 6 van het Westerborkpad.
Route
De zesde etappe van het Westerborkpad loopt van Station Hilversum naar Station Hilversum Sportpark.
Afstand
De totale afstand van deze zesde etappe van het Westerborkpad tussen Station Hilversum naar Station Hilversum Sportpark is 13,8 kilometer.
Bezienswaardigheden onderweg
- De Oude begraafplaats van Hilversum: in het midden van de begraafplaats uit 1792 staat een zuil. Achter de zuil staat het monument ‘Gedenk te Sterven’, een monument voor de leerlingen van Het Nieuwe Lyceum die tijdens de oorlogsjaren zijn omgekomen, waaronder een paar Joodse kinderen en aan de linkerkant staat de Mauthausensteen. De steen werd door Bill Minco, een Joodse verzetsstrijder, meegenomen uit de steengroeven van concentratiekamp Mauthausen. Hij was ter dood veroordeeld vanwege zijn aandeel in het geuzenverzet, maar zijn vonnis werd omgezet in levenslange gevangenisstraf, waardoor hij de concentratiekampen heeft overleefd. Als teken voor de komende generaties is deze steen uit het concentratiekamp Mauthausen in een bakstenen sokkel gemetseld.
- Het oorlogsmonument van Nieuw-Loosdrecht: dit is het eerste oorlogsmonument van Nederland. Naast dit oorlogsmonument een bord met de namen van 12 Loosdrechtse oorlogsslachtoffers en 10 slachtoffers die hier gefusilleerd zijn op 20 maart 1945. Dit bord ligt links van het oorlogsmonument en aan de rechterkant de Joodse gedenksteen met de namen van kinderen en leiders van jeugdalijah Loosdrecht die vermoord werden in de concentratiekampen of tijdens verzetswerk omkwamen. Aan de zijkant staan drie informatie panelen over het monument, Loosdrecht in de oorlog, de fusillade, de Palestina-pioniers, laatste oorlogsmaanden en een lijst met de oorlogsslachtoffers in Loosdrecht.
- Hoorneboegse Heide: het heide en bosgebied ligt ten zuiden van de bebouwde kom van Hilversum. Het is natuurgebied van ongeveer 190 hectare dat wordt beheerd door het Goois Natuurreservaat. Hier lopen grote grazers rond. Helaas heb ik ze niet gezien.
Normaal gesproken zou ik hier ook de Joodse begraafplaats van Hilversum noemen maar deze begraafplaats was helaas gesloten. Via de intercom/voicemail kreeg ik geen contact en moest een bezoek aan dit kerkhof helaas overslaan.
Bereikbaarheid
Het beginpunt Station Hilversum en het eindpunt Station Hilversum Sportpark van etappe 6 van het Westerborkpad zijn vanuit het hele land goed bereikbaar. Er stoppen veel treinen die vanuit daar weer alle kanten op gaan.
Overnachten
Westerborkpad etappe 7 : Station Hilversum Sportpark - Station Baarn
Deze zevende etappe van het Westerborkpad begint bij Station Hilversum Sportpark. Vanaf het station loopt u een eindje terug naar de Soestdijkerstraatweg en rechtsaf de Stadhouderslaan in. Tijdens deze etappe kunt u, indien u geïnteresseerd bent op 3 plekken Stolpersteine/Struikelstenen zien. Deze liggen op 3 plekken in zijstraten van de Stadhouderslaan in Hilversum. In Baarn liggen geen Struikelstenen. Op de routekaart staan ze allemaal in getekend.
- Sophialaan nr. 29 : 3 Stolpersteine voor Hedwig Elisabeth Cohn-Loewenstein, Lucie Hofmann-Heller en Max Cohn.
- Oude Amersfoortseweg 38 : 5 Stolpersteine voor Jacob, Josephine, Maurits, Anna Senator en Saartje Hagens.
- Oude Amersfoortseweg 65 : 2 Stolpersteine voor Eduard en Eva de Vries.
Aan het eind van Stadhouderslaan steekt u de spoorwegovergang over, de Oude Amersfoortseweg in. Deze straat loopt u helemaal uit. Aan het eind van de Oude Amersfoortseweg zijn werkzaamheden. Voetgangers en fietsers kunnen er langs. Er is een tunnel aangelegd. U steekt hier de Oosterengweg over en loopt een stukje rechtdoor. Tussen een paar huizen loopt een pad naar het spoor dat u oversteekt. U bent in de Mussenstraat. Direct na het spoor slaat u rechtsaf en loopt de Mussenstraat uit. Dit is een weg met aan de ene kant het spoor en aan de andere kant bedrijven.
Aan het eind van de Mussenstraat komt u het volgende obstakel uit. Het pad langs het spoor is afgesloten. Dit in verband met de bouw van een busbaan en een natuurbrug. Alles zou eind 2022 klaar moeten zijn. Op de website van Wandelnet worden de wijzigingen weergegeven. Aan het einde van de Mussenstraat is het pad afgesloten.
U slaat linksaf de Anthony Fokkerweg in en slaat na een paar honderd meter rechtsaf het fietspad in. U loopt nu door het park. U loopt dit fietspad uit tot aan ‘Weg naar Anna’s Hoeve.
U slaat hier rechtsaf en blijft het fietspad volgen tot onder de snelweg A27. Net voorbij het viaduct slaat u rechtsaf. Dit is de Dr. Albert Schweitzerweg. Deze weg volgt u tot na de spoorlijn.
Na het oversteken van de spoorbaan komt u uit in natuurgebied de Utrechtse Heuvelrug. Dit is een gebied van Staatsbosbeheer. Geniet van de rust van de bossen en de natuur. De route door de bossen loopt zo dat het spoor nooit ver weg is. Dit is ook de enige verstoring van de rust in dit deel. De weg slingert door het bos. Op plekken waar u kunt twijfelen waar u langs moet zijn tekens aangebracht, soms op bomen, voor het Westerborkpad meestal op paaltjes. De lange afstandswandeling Trekvogelpad gaat ook door dit bos. De tekens komt u onderweg ook tegen.
Het is een mooi stuk bos met veel varens. De bospaden zijn makkelijk te lopen. Wat opvalt is het ontbreken van een wandelbankje om even iets te eten/drinken en om uit te rusten. Ik ben in het hele stuk door het bos slechts 1 bankje tegengekomen.
Na kilometers bossen komt u uit bij een kruising met een grote weg. Het voetpad gaat met een tunnel langs het spoor en onder de weg door. De weg wordt weer verhard en u deelt het pad met fietsers.
Bij paddenstoel P-24054/001 steekt u de fiets/voetgangersbrug over het spoor over. U ziet vanaf deze brug Station Baarn al liggen. Het is nog 300 meter lopen tot uw eindpunt van deze etappe. Maar voor u de trein neemt, komt u nog een paar monumenten tegen. Direct na de fiets/voetgangersbrug slaat u rechtsaf de Gerrit van der Veenlaan in. Wel een toepasselijke laatste straat. Gerrit van der Veen was beeldhouwer en leider van een verzetsgroep. Hij is in juni 1944 in de duinen bij Overveen door de Duitsers gefusilleerd. In het park aan de rechterkant passeert u het beeld van een bronzen staand mannenfiguur met daarachter een vaandel en anker. Op de bronzen gedenkplaat staat de tekst:
Pro Patria
Gerard van Hamel – 27 oct 1911 † juli 1944
Lodo van Hamel – 6 juni 1915 † 16 juni 1941
Gerard en Lodewijk van Hamel waren in de Tweede Wereldoorlog Nederlandse geheim agenten. Lodewijk van Hamel was de eerste Nederlandse geheim agent die in bezet gebied ging opereren. Hij maakt daarbij gebruik van de schuilnaam Willem van Dalen. In augustus 1940 kreeg Lodewijk twee opdrachten: het oprichten van spionagegroepen en het doorgeven van militaire berichten via een zender. Lodewijk werd met zijn metgezellen ontdekt en vervolgd voor spionage op Duits grondgebied. Hij werd in 1941 gefusilleerd. Zijn broer Gerard kwam in 1944 om in een concentratiekamp. Het beeld werd in 1947 door de vader van de twee mannen onthuld. Annie Roland Holst heeft het beeld gemaakt.
Even verderop ligt het mooie station van Baarn. In de stationshal bevindt zich de Koninklijke Wachtruimte, die (helaas) niet toegankelijk is. Aan de buitenkant hangt aan de voorkant van het station een plaquette. Op de plaquette staat de tekst dat op dit station vele kunstenaars zijn gearriveerd en vertrokken, zoals Louis Couperus, Frederik van Eeden en Maria Dermoût, maar ook M.C. Escher en Vincent van Gogh. De laatste zei, als we de plaquette mogen geloven, ‘Baarn, wat is het daar mooi’.
Tegenover het station staat het Bevrijdingsmonument Baarn. Het monument staat hier ter nagedachtenis aan gevallen in dienst van het Nederlands Koninkrijk 1940-1945, burgerslachtoffers, vervolgden Nederland en het verzet in Nederland. Het monument is gemaakt van blokken natuursteen met in het midden een kruis. Het monument staat symbool voor vrede en veiligheid. Het kruis herinnert aan de oorlogsslachtoffers en de muur verbeeldt de fusilliademuur waartegen velen het leven lieten. In hetzelfde park rond het monument liggen stoeptegels met het thema vrede. Op 15 augustus wordt bij het monument het einde van de Tweede Wereldoorlog in Zuidoost Azië herdacht. Aan de zijkant staat het monument dat bestaat uit een plaquette in een bakstenen muurtje met de namen van 45 Joodse inwoners van Baarn die tijdens de Tweede Wereldoorlog omkwamen in de concentratie- en vernietigingskampen.
Station Baarn is het eindpunt van de zevende etappe van het Westerborkpad.
Route
De zevende etappe van het Westerborkpad loopt van Station Hilversum Sportpark naar Station Baarn.
Afstand
De totale afstand van de zevende etappe van het Westerborkpad vanaf Station Hilversum Sportpark naar Station Baarn is 7,9 kilometer. Maar door de omleiding in Hilversum was de route volgens mijn app nu 11,3 kilometer.
Bezienswaardigheden onderweg
Tijdens deze etappe heb ik weinig bezienswaardigheden gezien.
- Station Baarn: In de hal van het station van Baarn bevindt zich de Koninklijke Wachtkamer. Deze wachtkamer werd speciaal gebouwd voor prins Hendrik van Oranje-Nassau, zoon van koning Willem II. Hij had toestemming gegeven voor de aanleg van een spoorlijn over zijn grondgebied. Zijn voorwaarde was dat Baarn een eigen station zou krijgen. Hij woonde in Soestdijk en kon zo makkelijk de trein pakken. In 1874 kreeg de prins zijn eigen wachtkamer. Ik heb de wachtkamer helaas niet gezien, maar wel de toegangsdeur.
- Oorlogsmonument van Baarn: Het indrukwekkend oorlogsmonument van Baarn staat in het Amaliapark tegenover het Station. Het monument is in 1945 geplaatst ter nagedachtenis aan gevallen in dienst van het Nederlands Koninkrijk 1940-1945, burgerslachtoffers, vervolgden Nederland en het verzet in Nederland. Het monument is gemaakt van blokken natuursteen met in het midden een kruis. het monument was in eerste instantie bedoeld om alle slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog op 4 mei te herdenken. In 2001 werd door Prins Bernhard een plaquette onthuld met daarop de namen van eenendertig Baarnse oorlogsslachtoffers. Het monument staat symbool voor vrede en veiligheid. Het kruis herinnert aan de oorlogsslachtoffers en de muur verbeeldt de fusilliademuur waartegen velen het leven lieten. Voor het oorlogsmonument liggen stoeptegels met het thema vrede. Deze tegels zijn gemaakt door leerlingen van verschillende Baarnse basisscholen. Elk jaar worden er nieuwe tegels gelegd. Op 15 augustus wordt bij het monument het einde van de Tweede Wereldoorlog in Zuidoost Azië herdacht. Aan de zijkant staat het monument dat bestaat uit een plaquette in een bakstenen muurtje met de namen van 45 Joodse inwoners van Baarn die tijdens de Tweede Wereldoorlog omkwamen in de concentratie- en vernietigingskampen
Bereikbaarheid
Het beginpunt Station Hilversum Sportpark van etappe 7 van het Westerborkpad is vanuit het hele land goed bereikbaar. Er stoppen veel treinen die vanuit daar weer alle kanten op gaan.
Het eindpunt Baarn van etappe 7 van het Westerborkpad is iets moeilijker bereikbaar. Hier gaat slechts 1x per half uur een trein in beide richtingen.
Overnachten
Westerborkpad etappe 8 : Station Baarn - Station Amersfoort
De achtste etappe van het Westerborkpad begint bij Station Baarn. Mocht u aan het einde van etappe 7 de Koninklijke Wachtruimte gemist hebben, kunt u deze nu nog aan de buitenkant bekijken. De wachtkamer is (helaas) niet toegankelijk. Aan de buitenkant hangt aan de voorkant van het station een plaquette. Op de plaquette staat de tekst dat op dit station vele kunstenaars zijn gearriveerd en vertrokken, zoals Louis Couperus, Frederik van Eeden en Maria Dermoût, maar ook M.C. Escher en Vincent van Gogh. De laatste zei, als we de plaquette mogen geloven, ‘Baarn, wat is het daar mooi’.
De route gaat via het Bevrijdingsmonument Baarn. Het monument staat hier ter nagedachtenis aan gevallen in dienst van het Nederlands Koninkrijk 1940-1945, burgerslachtoffers, vervolgden Nederland en het verzet in Nederland. Het monument is gemaakt van blokken natuursteen met in het midden een kruis. Het monument staat symbool voor vrede en veiligheid. Het kruis herinnert aan de oorlogsslachtoffers en de muur verbeeldt de fusilliademuur waartegen velen het leven lieten. In hetzelfde park rond het monument liggen stoeptegels met het thema vrede. Op 15 augustus wordt bij het monument het einde van de Tweede Wereldoorlog in Zuidoost Azië herdacht. Er lagen vanwege deze Indië herdenking veel bloemen en kransen rond het oorlogsmonument. Aan de zijkant staat het monument dat bestaat uit een plaquette in een bakstenen muurtje met de namen van 45 Joodse inwoners van Baarn die tijdens de Tweede Wereldoorlog omkwamen in de concentratie- en vernietigingskampen.
Vanaf het Bevrijdingsmonument Baarn steekt u de Stationsweg over en loopt door de Vondellaan, parallel aan het spoor tot aan de kruising met de Torenlaan. Voor Cafetaria Spoorzicht loopt u de Wijkamplaan in en slaat rechtsaf, de Lepelaarstraat, in. Deze straat blijft u volgen tot aan een trappetje met 3 treden. Dit is het einde van uw bezoek aan Baarn. Na het passeren van een bruggetje over de Praamgracht komt u op een landweg, Breemeentje, tussen de maisvelden.
U loopt via een vrij rustige weg, zonder veel autoverkeer (dit is hier nl. grotendeels verboden, alleen bestemmingsverkeer is toegestaan) maar met veel fietsers. Veel is in dit deel niet te zien, behalve boerderijen en weilanden. Tot aan Amersfoort is het spoor nooit ver weg. Deze loopt aan uw rechterkant. Af en toe denderen er treinen in alle soorten en maten langs. het Breemeentje gaat over in de A.P. Hilhorstweg. Aan de andere kant van het spoor ziet u de contouren van Soest. Ook hier overal weilanden en af en toe een boerderij. De A.P. Hilhorstweg is een weg van 5 kilometer.
Net voor het einde van deze verharde weg slaat u linksaf, via een klaphek een onverhard pad in. U blijft het pad volgen. Mocht het nu heel hard geregend hebben of u wilt niet onverhard lopen, kunt u de A.P. Hilhorstweg blijven volgen. Deze komt op hetzelfde punt uit als het onverharde pad, de A.P. Hilhorstweg loopt parallel aan het onverharde pad.
U komt uit in Amersfoort. Toen ik hier was, hing er een origineel plaatsnaambord met de ondertekst: badplaats van het jaar 2100. Het eerste deel door Amersfoort gaat via een bedrijventerrein. Na het oversteken van de Amsterdamseweg komt u uit in de Plataanstraat. Dit is een drukke doorgaande straat door een woonwijk. Een leuk initiatief hier is de kidsbeweegroute, een wandelroute voor kinderen door de wijk waarbij ze langs paaltjes komen met allerlei opdrachten en leuke weetjes. Leerzaam en leuk om te doen en goed voor de gezondheid van de kids. Leuk initiatief. In de Plataanstraat staan ook leuke gekleurde wandelbankjes.
Vanuit de Plataanstraat loopt u de eindeloos lange Soesterweg op. Op de Soesterweg liggen op drie plekken herdenkingsstenen.
- Soesterweg 451 : Herdenkingssteen voor Hermann Oppenheimer.
- Soesterweg 352 : Herdenkingssteen voor verzetsstrijder Matthijs Dijkhuizen.
- Soesterweg 4 : Herdenkingssteen voor verzetsstrijder Henri Smit.
Een herdenkingssteen is iets anders dan een Stolperstein. Herdenkingsstenen liggen er voor oorlogsslachtoffers, gedeporteerd en/of vermoord in de Tweede Wereldoorlog. Ze worden geplaatst vaak als alternatief voor de officiële Stolpersteine. Ze liggen op plekken waar geen Stolperstein is, maar men toch wil herdenken. De herdenkingsstenen liggen in vaak voor het laatst bekende woonadres van de slachtoffers. De herdenkingsstenen zijn zwart. Op de routekaart staan ze allemaal in getekend.
Aan de linkerkant ligt de begraafplaats. Dit is niet de Joodse begraafplaats. Ik heb deze algemene begraafplaats niet bezocht. Bij huisnummer 126 kunt u als u de Joodse begraafplaats wilt bezoeken, u melden. Via een deur krijgt u toegang tot de begraafplaats. Vanaf de straatkant is niet te zien dat hier een Joodse begraafplaats ligt. U moet het echt weten. Vanaf de straatkant is wel de stenen muur en de ingang van het metaarhuis te zien. In het metaarhuis werd vroeger het dode lichaam gewassen en klaargemaakt voor de teraardebestelling. Nu wordt er de kist met het gereinigde lichaam neergezet. De rabbijn en de mensen eromheen zeggen gebeden en er wordt een hesped (lijkrede) gehouden. Het metaarhuis is een klein en simpel gebouw. De achterkant komt uit op de begraafplaats. Op de begraafplaats staat het einde van het pad, dat loopt vanaf de achterkant van het metaarhuis, het monument met de tekst: ‘Hier rusten zij die eenzaam en ver van alles wat hun lief was als kinderen van hun volk in de jaren 1940-1945 ondergingen in het concentratiekamp bij Amersfoort.’ Het monument staat hier sinds 1955. Het is een monument voor 55 onbekende Joodse slachtoffers uit kamp Amersfoort. Een indrukwekkende plek met al deze stenen. Deze Joodse begraafplaats is nog steeds in gebruik.
Vanaf de Soesterweg loopt u via de Piet Mondriaanlaan langs moderne appartementencomplexen naar een trap. Via deze trap gaat u naar beneden en loopt via de tunnel onder het spoor door. Bij de volgende trap gaat u weer naar boven.
U loopt langs het spoor naar Station Amersfoort Centraal, het eindpunt van etappe 8 van het Westerborkpad.
Route
De achtste etappe van het Westerborkpad loopt van Station Baarn naar Station Amersfoort Centraal.
Afstand
De totale afstand van de achtste etappe van het Westerborkpad van Station Baarn naar Station Amersfoort is 11 kilometer.
Bezienswaardigheden onderweg
- Station Baarn: In de hal van het station van Baarn bevindt zich de Koninklijke Wachtkamer. Deze wachtkamer werd speciaal gebouwd voor prins Hendrik van Oranje-Nassau, zoon van koning Willem II. Hij had toestemming gegeven voor de aanleg van een spoorlijn over zijn grondgebied. Zijn voorwaarde was dat Baarn een eigen station zou krijgen. Hij woonde in Soestdijk en kon zo makkelijk de trein pakken. In 1874 kreeg de prins zijn eigen wachtkamer. Ik heb de wachtkamer helaas niet gezien, maar wel de toegangsdeur.
- Oorlogsmonument van Baarn: Het indrukwekkend oorlogsmonument van Baarn staat in het Amaliapark tegenover het Station. Het monument is in 1945 geplaatst ter nagedachtenis aan gevallen in dienst van het Nederlands Koninkrijk 1940-1945, burgerslachtoffers, vervolgden Nederland en het verzet in Nederland. Het monument is gemaakt van blokken natuursteen met in het midden een kruis. het monument was in eerste instantie bedoeld om alle slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog op 4 mei te herdenken. In 2001 werd door Prins Bernhard een plaquette onthuld met daarop de namen van eenendertig Baarnse oorlogsslachtoffers. Het monument staat symbool voor vrede en veiligheid. Het kruis herinnert aan de oorlogsslachtoffers en de muur verbeeldt de fusilliademuur waartegen velen het leven lieten. Voor het oorlogsmonument liggen stoeptegels met het thema vrede. Deze tegels zijn gemaakt door leerlingen van verschillende Baarnse basisscholen. Elk jaar worden er nieuwe tegels gelegd. Op 15 augustus wordt bij het monument het einde van de Tweede Wereldoorlog in Zuidoost Azië herdacht. Tijdens de 8e etappe lagen er vanwege deze herdenking kransen bij het monument. Aan de zijkant staat het monument dat bestaat uit een plaquette in een bakstenen muurtje met de namen van 45 Joodse inwoners van Baarn die tijdens de Tweede Wereldoorlog omkwamen in de concentratie- en vernietigingskampen.
- De Joodse begraafplaats in Amersfoort: vanaf de straatkant is alleen de stenen muur en de ingang van het metaarhuis te zien. In het metaarhuis werd vroeger het dode lichaam gewassen en klaargemaakt voor de teraardebestelling. Nu wordt er de kist met het gereinigde lichaam neergezet. De rabbijn en de mensen eromheen zeggen gebeden en er wordt een hesped (lijkrede) gehouden. Aan het einde van het pad, dat loopt vanaf de achterkant van het metaarhuis, staat het monument met de tekst: ‘Hier rusten zij die eenzaam en ver van alles wat hun lief was als kinderen van hun volk in de jaren 1940-1945 ondergingen in het concentratiekamp bij Amersfoort.’ Het monument staat hier sinds 1955. Het is een monument voor 55 onbekende Joodse slachtoffers uit kamp Amersfoort. Deze Joodse begraafplaats werd in 1873 in gebruik genomen en is nog steeds in gebruik.
Bereikbaarheid
Het beginpunt Station Baarn en het eindpunt Amersfoort van etappe 8 van het Westerborkpad zijn vanuit het hele land goed bereikbaar. In Baarn stoppen de treinen slechts 1x per half uur in beide richtingen.
Er stoppen veel treinen in Amersfoort die vanuit daar weer alle kanten op gaan. Let bij het inchecken op Station Amersfoort Centraal op dat u bij de NS in- en uitcheckt en niet bij Connexxion.
Overnachten
In Baarn kunt u in een aantal accommodaties de nacht doorbrengen.
U loopt onderweg langs Soest, ook hier zijn mogelijkheden om te overnachten, al zult u een stukje van de route moeten afwijken.
In Amersfoort zijn meer mogelijkheden dan in de andere bovengenoemde plaatsen.
Onderweg kunt u ook in B&B’s. overnachten.
Westerborkpad etappe 9 : Station Amersfoort - Station Amersfoort Schothorst
De negende etappe van het Westerborkpad begint bij Station Amersfoort Centraal. Op perron 4 en 5 van Station Amersfoort bevindt zich een monument met twee plaquettes. Deze twee plaquettes zijn voor omgekomen NS medewerkers en ter herinnering aan de meer dan 10.000 Nederlandse militairen die vanaf het station Amersfoort in Duitse krijgsgevangenschap werden weggevoerd.
Aan de voorkant van het station steekt u de straat over en gaat rechtsaf en linksaf de Koningin Wilhelminalaan in. In dit eerste deel van de negende etappe van het Westerborkpad komt u weer een aantal herdenkingsstenen tegen. Herdenkingsstenen zijn iets anders dan een Stolpersteine. Herdenkingsstenen liggen er voor oorlogsslachtoffers, gedeporteerd en/of vermoord in de Tweede Wereldoorlog. Stolpersteine heb ik etappe 9 van het Westerborkpad niet gezien. Herdenkingsstenen worden vaak als alternatief geplaatst voor de officiële Stolpersteine. Ze liggen op plekken waar geen Stolperstein is, maar men toch wil herdenken. De herdenkingsstenen liggen in vaak voor het laatst bekende woonadres van de slachtoffers. De herdenkingsstenen zijn zwart. Op de website van Stichting Herdenkingsstenen Amersfoort staan alle plekken in Amersfoort waar u de herdenkingsstenen kunt vinden. Op de routekaart staan ze allemaal in getekend.
- Koningin Wilhelminalaan 28 : Herdenkingsstenen voor Louis en Davy Gast.
- Regentesselaan 22 : Herdenkingsstenen voor Wolf en Rebekka Peper.
- Regentesselaan 2 : Herdenkingssteen voor Theodore Willem Lodewijk van Heemstra.
- Da Costaplein 3 : Herdenkingssteen voor Antoni de Vries.
- Kapelweg 55 : Herdenkingssteen voor Rosa Meijer-Werner.
- Kapelweg 98 : Herdenkingssteen voor Ignaz Karl Fürgler.
- Kapelweg 108 : Herdenkingsstenen voor Alfred, Eva en Jenny Schnell.
- Borneoplein 18 : Herdenkingsstenen voor Arnold Rooijen en Irene Ossedrijver.
- Borneoplein 21 : Herdenkingssteen voor Stephanus van Roijen.
Via de Prins Hendriklaan, de Regentesselaan, de De Bosch Kemperlaan, P.C. Hooftlaan, het Da Costaplein, de Pieter Bothlaan en het Vondelplein kom u uit op de Kapelweg. De Kapelweg eindigt op het Borneoplein.
Vanaf het Borneoplein slaat u rechtsaf het bos in. Dit is een asfaltfietspad en later een onverhard pad.
Het bospad komt uiteindelijk uit op de Stichtse Rotonde. Hier is niet gerekend op voetgangers, dus wees voorzichtig. Na het oversteken van het viaduct slaat u linksaf de Laan 1914 in. Na huisnummer 17 is een onverhard bospad. Deze loopt u in tot aan een klaphekje. Deze was toen ik hier liep verwijderd of vernield, want het hekje was er niet, de palen wel. U bent nu op het terrein van Kamp Amersfoort.
Op het terrein van Kamp Amersfoort komt u achter de schietbaan. Dit is de voormalige begraafplaats van Kamp Amersfoort. Via een trap loopt u naar beneden. Hier staat het beeld van ‘de Stenen man’. Het beeld stelt een gevangene voor het vuurpeloton voor. Het is een herinnering aan de slachtoffers die zijn gevallen in Kamp Amersfoort. Eén vuist van de stenen gevangene is gebald als teken van machteloze woede en als teken van zijn ongebroken wil. Het beeld en de sokkel zijn geplaatst op een stervormig mozaïek met daarop vijf vredesduiven die de vijf oorlogsjaren symboliseren. De stenen gevangene, met de officiële naam ‘Gevangene staand voor het vuurpeloton’, wordt in de volksmond ‘De Stenen Man’ genoemd. Voor u ligt de schietbaan met een lengte van 350 meter. De schietbaan is onder barbaarse omstandigheden volledig door gevangenen uitgegraven en gebruikt voor schietoefeningen van bewakers, maar ook voor fusillades en doodsvonnissen. Na de oorlog werden in de schietbaan enkele massagraven blootgelegd. Aan het einde van de schietbaan vond men het graf van 49 gevangenen die werden gefusilleerd als represaille voor de aanslag op Rauter. Langs de schietbaan liggen twee aarden wallen. Dit is zand van de uitgraving van de schietbaan.
Aan het einde van de schietbaan staat de gedenksteen met de indrukwekkende tekst:
Zij die in de jaren 1940-1945 hier werden omgebracht hebben met hun bloed deze grond geheiligd
Hun offer zij het nageslacht een lichtend voorbeeld
Een eindje naar links ziet u de restanten van het lijkenhuisje. Het lijkenhuisje was bestemd voor de tijdelijke berging van overleden gevangenen. Vandaar werden de lichamen ongezien naar een massagraf vervoerd. Veel lichamen zijn nooit teruggevonden.
De oorspronkelijke wachttoren staat op de oorspronkelijke plek voor wat nu het museumcafé en de museumwinkel zijn. Ik had geen tijd om het museum te bezoeken, maar ik kom hier zeker nog een keer terug. In Kamp Amersfoort hebben 47.000 mensen gevangen gezeten. Ongeveer driekwart werd naar andere kampen doorgevoerd voor dwangarbeid. Velen zijn nooit zijn teruggekeerd. In 2004 is het herinneringscentrum gerealiseerd en sinds 2021 is het ondergrondse museum geopend met het verhaal dat verteld moet worden. Aan de hand van objecten, foto’s, documenten en wisselexposities, in samenhang met de monumenten en zichtbare sporen in het buitenterrein wordt het verhaal van Kamp Amersfoort verteld.
Aan de linkerkant aan een bospad staat het schuilplaatsverlenersmonument ter herdenking aan de mensen die schuilplaatsen boden aan landgenoten en/of geallieerden. Dit met gevaar voor eigen leven. Het monument bestaat uit twee panelen. Aan de voorzijde van het ene paneel ziet u een gesloten deur met een goed man (met gouden rand) en een slechte man, de ‘schaduw’. Het andere paneel is een open deur.
U loopt na deze indrukwekkende plek terug naar Laan 1914. Voor u door de tunnel loopt ziet u aan uw linkerhand de Ladder van Armando. Het is een nationaal monument van brons en is 14 meter hoog. De ladder staat hier ter herinnering voor de inwoners van Amersfoort aan het Polizeiliche Durchgangslager Amersfoort/Kamp Amersfoort. De ladder beeldt de ladders naar de wachttorens van Kamp Amersfoort uit en het verwijst naar de wensen en verlangens van de gevangenen. Een ladder als troost, als vluchtweg.
U loopt het fietspad uit met een bocht naar links. Aan uw rechterhand ziet u Begraafplaats Rusthof. Deze begraafplaats is nog altijd in gebruik. U heeft hier de gelegenheid om het Russisch ereveld en andere oorlogsgraven te bezoeken.
Op het Russisch ereveld liggen meer dan 800 Russische militairen begraven. Aan het eind staat een monument met de tekst:
* LOF AAN DE HELDEN *
AAN DE STRIJDERS VAN HET SOWJET LEGER DIE OMGEKOMEN ZIJN IN DE WORSTELING MET DE DUITSE OVERWELDIGERS
1941 – 1945
Deze tekst is ook in het Russisch te lezen. Het gedenkteken bestaat uit een tien meter hoge zuil en een muur met de tekst ‘Lof aan de helden’. Deze muur ligt om het terras waarop het gedenkteken staat.
In een ander deel van het kerkhof liggen meer dan 400 militaire graven met slachtoffers uit de Eerste en Tweede Wereldoorlog uit vijftien verschillende landen. In de militaire graven liggen 150 Nederlandse slachtoffers, zoals verzetsstrijders, politieke gevangenen, gijzelaars en onderduikers. Zij kwamen om in het Kamp Amersfoort. Rondom het Engelse monument met het ‘Cross of sacrifice’ liggen de graven van 231 gesneuvelde geallieerde militairen.
U loopt terug naar de plek waar u het kerkhof opgelopen bent en vervolgt uw weg. De route gaat via het Berkelaantje. Dit pad is onverhard en gaat door mul zand langs het terrein van Begraafplaats Rusthof. Daar waar het hek afbuigt loopt u rechtdoor langs een kleine zandverstuiving.
Terug op de verharde weg gaat u over een brug over de A28 en door het bos naar de bebouwde kom van Amersfoort.
Wat dan volgt is een saai stuk via Kamerling Onnesstraat en de Leusderweg naar het centrum van Amersfoort. Vanaf de Leusderweg en de Arnhemsestraat loopt u via de Varkensmarkt naar de Langestraat en de Scherbierstraat in. In de Drieringensteeg staat de synagoge van Amersfoort. Deze synagoge (een ‘sjoel’) werd in 1727 ingewijd. In 1843 werd de synagoge vergroot. De synagoge is niet open voor bezoekers.
In dit deel van Amersfoort loopt u ook weer langs een aantal herdenkingsstenen:
- Leusderweg 254 : Herdenkingssteen voor Samuel Siebe Mellema.
- Leusderweg 181 : Herdenkingsstenen voor Recha en Max Hellmann.
- Leusderweg 70 : Herdenkingsstenen voor Aaltje Hilversum-Roodveldt en Bloeme Zwaaf-Roodveldt.
- Arnhemsestraat 26b : Herdenkingssteen voor Amalia Bleekrode.
- Langestraat 22b : Herdenkingsstenen voor Albert Rosenbaum, Clara de Vries-Rosenbaum en Edith Dürstenfeld.
- Scherbierstraat 15 : Herdenkingssteen voor Salomon Klein.
- Drieringensteeg 6 : Herdenkingsstenen voor Carolina Rintel en Johanna Rintel-Swelheim.
- Drieringensteeg 5-7 : Herdenkingsstenen voor Jakob en Rosa van Dam en Jozef Hirsch van Kleef.
- Drieringensteeg 3 : Isidore, Nathan en Santje Förster.
- Krommestraat 9 : Herdenkingsstenen voor Aäron, Abraham, Henriëtte, Israël en Vrouwtje Blitz en Lazarus Rosen.
- Krommestraat 44b : Herdenkingsstenen voor Jacob, Nathan en Vrouwtje Hilversum.
- Schimmelpenninckstraat 23 : Herdenkingsstenen voor Klara, Marianne en Salomon de Liever.
- Schimmelpenninckstraat 26a : Herdenkingssteen voor Eduard Louis Manasse.
- Schimmelpenninckstraat 35 : Herdenkingsstenen voor Jacob Engelsman, Martinus Hendrikus van de Weem en Sophia Engelsman-Hurwits.
Op de routekaart staan ze allemaal ingetekend.
Via de Kortegracht, langs het water, de Langestraat, de Krommestraat, de Nieuweweg en ’t Zand komt u uit op de Grote Spui. Vanaf de kop van het water heeft u een prachtig uitzicht op de achterkant van de Koppelpoort. Halverwege het water, de Eem, ligt een kleine sluis. De Koppelpoort is een combinatie van een landpoort en een waterpoort. De Koppelpoort stamt uit ongeveer 1425 en maakt deel uit van de tweede omwalling van Amersfoort. De poort werd tussen 1380 en 1425 gebouwd als onderdeel van de tweede stadsmuur. De bouw van de hele muur was rond 1450 voltooid. In 1427 werd de poort aangevallen tijdens het beleg van de stad. Deze aanval werd afgeslagen. De Koppelpoort is alleen tijdens een rondleiding te bezoeken. Het is fotogenieke plek.
Vanaf de Koppelpoort en de Grote Spui loopt u door Schimmelpenninckstraat. Aan het eind komt u uit bij het Jan van Riebeeckpad, een eindeloos saai fietspad parallel aan het spoor waar verder niets te beleven is. Het fietspad is ongeveer 1,5 kilometer lang. Aan het eind van dit pad slaat u linksaf en loopt u onder de spoortunnel met streetart door een bedrijventerrein op. U bent aangekomen bij het eindpunt van deze negende etappe: Station Amersfoort Schothorst, een saai station waar geen winkels zijn.
Route
De negende etappe van het Westerborkpad loopt van Station Amersfoort naar Station Amersfoort Schothorst.
Afstand
De totale afstand van de negende etappe van het Westerborkpad vanaf de Station Amersfoort naar Station Amersfoort Schothorst is 12,9 kilometer.
Bezienswaardigheden onderweg
- Nationaal Monument Kamp Amersfoort met achter de schietbaan met de voormalige begraafplaats van het kamp, het beeld ‘De stenen man’, de schietbaan, de gedenksteen, de wachttoren, het bezoekerscentrum en het ondergronds museum, restanten van het lijkenhuisje en het schuilplaatsverlenersmonument. In Kamp Amersfoort werden vanaf augustus 1941 verzetsstrijders, ontduikers van de Arbeitseinsatz, communisten, gijzelaars, (vermeende) criminelen zoals zwarthandelaren, slachtoffers van razzia’s, Joden, Amerikaanse staatsburgers, Jehovah’s getuigen en Sovjet-krijgsgevangenen opgesloten.
- Begraafplaats Rusthof met het Russisch ereveld, oorlogsgraven van verzetsstrijders, politieke gevangenen, gijzelaars en onderduikers die omkwamen in Kamp Amersfoort en het Engelse monument met het ‘Cross of sacrifice’ en de graven van 231 gesneuvelde geallieerde militairen.
- De Koppelpoort: deze poort is een combinatie van een landpoort en een waterpoort. De enige in Nederland. De Koppelpoort stamt uit ongeveer 1425 en maakt deel uit van de tweede omwalling van Amersfoort. De poort werd tussen 1380 en 1425 gebouwd als onderdeel van de tweede stadsmuur. De bouw van de hele muur was rond 1450 voltooid. In 1427 werd de poort aangevallen tijdens het beleg van de stad. Deze aanval werd afgeslagen. De Koppelpoort is alleen tijdens een rondleiding te bezoeken.
Bereikbaarheid
Het beginpunt Station Amersfoort Centraal en het eindpunt Station Amersfoort Schothorst van etappe 9 van het Westerborkpad zijn vanuit het hele land goed bereikbaar. Station Amersfoort Schothorst is het makkelijkste bereikbaar via Station Amersfoort Centraal. Er stoppen veel treinen in Amersfoort die vanuit daar weer alle kanten op gaan. Let bij het in- en uitchecken op Station Amersfoort Centraal op dat u bij de NS in- en uitcheckt en niet bij Connexxion.
Overnachten
In Amersfoort zijn meer mogelijkheden dan in de andere bovengenoemde plaatsen.
Onderweg kunt u ook in B&B’s. overnachten.
Volledige route en routeboekje
De volledige route van het Westerborkpad staat ook op Wandelnet.
Ik maak tijdens het wandelen van het Westerborkpad gebruik van het boekje Westerborkpad, in het spoor van de jodenvervolging.
Op de kaarten in dit artikel staan per etappe de plekken met herdenkingsstenen op de route tussen Station Naarden-Bussum en Station Amersfoort Schothorst ingetekend. Ook zijn er links toegevoegd van twee websites waar u informatie over de betreffende struikelstenen en herdenkingsstenen kunt vinden: TracesofWar en Stolpersteine App.
Meer lezen en meer foto's
- Westerborkpad etappe 0 t/m 4 : Amsterdam Centraal Station – Station Naarden-Bussum en Foto’s van de etappes 0 t/m 4 van het Westerborkpad : Amsterdam Centraal Station – Station Naarden-Bussum
- Westerborkpad etappe 10 t/m 14 : Station Amersfoort Schothorst – Station Nunspeet en Foto’s van de etappes 10 t/m 14 van het Westerborkpad : Station Amersfoort Schothorst – Station Nunspeet
- Westerborkpad etappe 15 t/m 19 : Station Nunspeet – Station Zwolle en Foto’s van de etappes 15 t/m 19 van het Westerborkpad : Station Nunspeet – Station Zwolle
Bewaar op Pinterest
