De Begijnhof in Amsterdam is het enige hofje dat in de Middeleeuwen in Amsterdam is gesticht.
De Begijnhof ligt op het middeleeuwse straatniveau, dit is bijna een meter lager dan de rest van de binnenstad.
De huizen op de Begijnhof liggen rond twee bleekvelden met hiertussen de Begijnhofkapel. U ziet hier in de Begijnhof een groot aantal gevelstenen. De meeste hiervan hebben een duidelijk rooms-katholiek karakter.
Inhoudsopgave
Begijnhof
De Begijnhof is een oase van rust in het bruisende hart van de binnenstad. Het hofje was vroeger de leefomgeving van een religieuze vrouwengemeenschap. De Begijnhof is één van de oudste Amsterdamse grachtentuinen die de stad rijk is.
De meeste gevels van de woningen stammen uit de 17e en 18e eeuw. De houten huizen werden toen voorzien van stenen gevels. De huizen zijn ouder. Achttien huizen op de Begijnhof hebben een gotisch houtskelet.
Ligging
De Begijnhof ligt binnen het Singel in het centrum van Amsterdam, niet ver van de Kalverstraat, achter het Amsterdam Museum.
Geschiedenis
Dit is geen gewoon hofje, omdat het niet als oudedagsvoorziening door particulieren is gesticht. Een groep vrome vrouwen besloot zich rond het jaar 1150 tot het vormen van een religieuze gemeenschap. Het voornaamste doel was het verzorgen van zieken en het geven van onderwijs. Deze vrouwen werden de eerste ‘begijnen’ genoemd. Deze naam werd toen nog niet werd gebruikt. Het was een soort klooster waarin vrouwen als nonnen samenleefden. De begijnen hadden meer vrijheid hadden dan nonnen. De vrouwen van de gemeenschap waren geen nonnen en ze leefden ook niet hun hele leven lang in de afzondering van een klooster. Ze kenden geen stichters en ze legden ook geen levenslange geloften af, behalve een gelofte van kuisheid. Ook moesten ze gehoorzaam zijn aan de pastoor van het hof. Ze moesten wel ongehuwd zijn. Op elk gewenst moment konden deze vrouwen hun geloften herroepen en de Begijnhof verlaten, bijvoorbeeld om te trouwen. In 1971 overleed het laatste begijntje.
De Begijnhof was de enige katholieke instelling die na 1578 bleef bestaan. De overige katholieke kerken en instellingen werden met geweld gedwongen over te gaan naar het protestantse geloof. De Begijnhofhuizen waren particulier eigendom van de begijntjes zelf. De katholieke kapel moest aan de Engelse presbyterianen (hervormd-protestanten) worden afgestaan. Dit gebeurde onder dwang van de protestantse overheden. Deze kerk werd vanaf dat moment de Engelse kerk genoemd.
In 1671 werden tegenover de ingang van de Engelse kerk twee woonhuizen tot rooms-katholieke schuilkerk omgebouwd. Dit waren de H.H. Joannes en Ursula Kapel (de beschermheiligen van de Begijnhof).
Het beroemdste Begijntje in de geschiedenis van de Begijnhof is Cornelia Arens. Zij overleed op 14 oktober 1654. Haar laatste wil was niet om in de ‘ontheiligde’ kapel, maar in de goot begraven te worden. Ze werd, volgens de legende, toch in de kapel begraven. Haar kist lag de volgende dag in de goot naast de kapel. Dit herhaalde zich nog tweemaal. Zij werd alsnog in de goot begraven. Een andere variant van de legende zegt, dat haar ziel geen rust kon vinden en dat ze ’s nachts over het hof zwierf en dat ze daarna alsnog in de goot werd begraven.
Het is niet geheel duidelijk wanneer de Begijnhof is gesticht. In 1346 woonden de begijnen woonden in één huis. In 1389 wordt voor de eerste keer in een privilegebrief gesproken van een hof.
De enige toegang was een poortje bij de Begijnensteeg (met een brug over de Begijnensloot, die in 1865 wegens verwaarlozing werd gedempt). De Begijnhof was geheel omsloten door water (de Nieuwezijds Voorburgwal, het Spui en de Begijnensloot). De achtergevels stonden in het water. De ingang aan het Spui bestaat pas sinds de 19e eeuw. Vroeger was de Begijnhof was veel kleiner dan nu. In 1417 werd het Spui gedeeltelijke gedempt. Daardoor kon de Begijnhof naar het zuiden toe worden vergroot. De Begijnhof werd in 1511 nogmaals uitgebreid, nu met een strook langs de Nieuwezijds Voorburgwal.
Rondom een binnenplaats bestond de Begijnhof uit kleine huizen en een kerk. Deze binnenplaats werd ’s avonds afgesloten.
De begijnen moesten tijdens de Reformatie hun kerk afstaan aan de Engelsen. Vanaf dat moment werd het de ‘Engelse Kerk’ genoemd. De middeleeuwse huizen werden herbouwd of vervangen. Van het huis op nummer 34 is de houten voorgevel behouden gebleven. Dit huis dateert uit de tweede helft van de 15e eeuw. Het huis werd in 1957 gereconstrueerd. Dit gebeurde door het gebruik van de originele materialen.
Een verschil met de meeste hofjes is de bebouwing van de Begijnhof. Hier staan geen uniforme woningen in rijtjes, maar 47 gewone stadshuizen met een individueel aanzien. Hieruit blijft min of meer het particuliere karakter van het hofje. De Begijnhof telde vroeger 140 woningen, bestaande uit ongeveer 110 éénkamer- en ongeveer 25 tweekamerwoningen. In 1979 werd de Begijnhof gerenoveerd. Toen werden een aantal woningen samengevoegd. Hierdoor ontstonden er alleen nog twee- en driekamerwoningen. Het aantal bewoonsters is sindsdien 105.
Bezienswaardig
Toegangspoort
In het poortje aan de Begijnensloot, 1574, is Sint Ursula afgebeeld. Dit is de patrones van de Amsterdamse Begijnen. Het poortje aan de zijde van het Spui werd rond 1725 gebouwd. Dit poortje maakte in de 19e eeuw plaats voor het poortgebouw dat er nu staat.
Houten Huys
Het Houten Huys is een beroemd, gerestaureerde houten huis op nummer 34. Dit huis dateert uit 1530. Dit huis heeft stenen zijmuren en een houten voor- en achtergevel met een karakteristiek middeleeuwse zolderverdieping. U vindt in het oude centrum van Amsterdam geen enkel geheel houten huizen meer. Het stond lange tijd bekend als het oudste nog bestaande houten huis van Nederland. In juni 2012 werd in de Warmoesstraat ontdekt dat achter een onopvallende 19e eeuwse gevel een woonhuis uit ongeveer 1485 schuilgaat. Dit huis is ongeveer een halve eeuw ouder dan het huis aan de Begijnhof. Met dit ‘oudste bestaande woonhuis van Amsterdam’, bestaat er in Amsterdam toch nog een woonhuis uit de 15e eeuw.
Begijnhofkapel
De Begijnhofkapel is een rooms-katholieke kapel op de Begijnhof. De officiële naam is de HH. Johannes en Ursulakapel. Deze kapel valt onder de Nicolaasparochie en wordt bediend door de paters sacramentijnen. Deze kapel heeft een centrale rol in de devotie rond het Mirakel van Amsterdam.
De kapel staat al vanaf het ontstaan van de Begijnhof in de 14e eeuw op deze plek. De Engelse protestanten namen in 1604 de middeleeuwse kapel in gebruik. De katholieke begijnen kerkten vanaf dat moment op een andere plek op de Begijnhof. In 1665 werden hier twee woonhuizen samengevoegd tot één kerkruimte. De eerste steen voor de verbouwing werd op 2 juli 1671 gelegd. Deze katholieke kerk was van de buitenkant niet herkenbaar als kerk. Dit omdat alleen de hervormde kerk officieel was toegestaan als kerk.
De kapel heeft door het hoofdaltaar een neoclassicistische uitstraling. Boven het hoogaltaar hangt een schilderij. Dit beeldt de opneming van Maria in de hemel uit. Hierboven ziet u een beeld van de evangelist Johannes. Dit is één van de twee patronen van de kerk. Hij is hier afgebeeld met zijn attributen: boek, adelaar en kelk met slang.
Tussen schilderij en beeld is een chronogram te lezen, waaruit het jaartal is af te leiden van de bouw van dit hoofdaltaar: hIC apostoLUs ILLe qUeM DILIgebat IesUs (Zie de apostel, hij, door Jezus bemind). Aan de linkerkant ziet u een zijkapel, dat aan het Mirakel is gewijd. Boven de toegangsbogen ziet u een beeld van de Heilige Nicolaas van Myra, de patroon van de stad. In de kapel ziet u afbeeldingen die verband houden met het Mirakel van Amsterdam. Aan de rechterwand ziet u een lang schilderij. Dit heet: ‘De processie’ (ter ere van het Mirakel).
Eind jaren ’40-begin jaren ’50 van de vorige eeuw zijn de glas-in-loodramen van de kapel ontworpen en gemaakt.
Het Cavaillé-Coll-orgel is van Huize St. Bernardus overgenomen. Dit huis werd gesloopt om plaats te maken voor een eigentijds woonzorgcentrum.
In het begin jaren ’80 van 19e eeuw werd de belangstelling voor het Mirakel van Amsterdam groter. De Amsterdamse katholieken gingen op zoek naar een kerk die als centrum voor deze devotie kon gaan dienen. Het oog viel aanvankelijk op de (protestantse) Nieuwezijds kapel (ter Heilige Stede). Dit omdat deze middeleeuwse kerk op de plek stond waar het mirakel plaats had en ook omdat deze kerk gesloten werd. Dit lukte niet en dat was de reden dat er gekozen werd voor de begijnhofkapel. Een groep paters sacramentijnen werd aan het eind van de 20e eeuw aangetrokken voor de bediening en om de devotie verder vorm te geven.
De Begijnhofkapel is één van de drie rectoraatskerken in de parochie van de heilige Nicolaas. Het pastoraat is toevertrouwd aan de Congregatie van het heilig Sacrament. Aan het hoofd van de Begijnhofkapel staat dan ook geen pastoor, maar een rector.

Engelse Hervormde Kerk (English Reformed Church)
De Engelse Hervormde Kerk (English Reformed Church, ERC) is een kerkgebouw op de Begijnhof. Dit is één van de oudste gebouwen van Amsterdam. De kerk is een Engels-sprekende gemeente, die geassocieerd is aan de Kerk van Schotland en aan de Nederlandse Hervormde Kerk. De Engels Hervormde kerk heeft 320 leden van 30 verschillende nationaliteiten. In deze kerk kunnen 385 mensen plaatsnemen. In de kerk vinden jaarlijks ongeveer 70 concerten in verschillende stijlen plaats.
Deze kerk was oorspronkelijk een rooms-katholieke kapel van de 14e eeuwse begijnen. In 1578 werd het calvinisme de staatsgodsdienst. Het hofje werd gemeente-eigendom en werd de kapel gesloten. In 1607 werd de kerk weer geopend. De kerk werd door de gemeente aan de Engelssprekende protestanten in de stad toegewezen. Hier worden nu kerkdiensten in het Engels gehouden.
De Britse koningin Elizabeth II en haar echtgenoot, prins Philip, brachten op 5 februari 2007 een bezoek aan de kerk. Dit gebeurde ter gelegenheid van de viering van het 400-jarig jubileum van het bestaan van de Engelse Hervormde Kerk. Ter gelegenheid van dit jubileum werd hier een speciale kerkdienst gehouden. Toenmalig koningin Beatrix was ook aanwezig.
Praktische informatie
Openingstijden
De Begijnhof is dagelijks geopend van 09.00-17.00 uur.
Entree
De entree is gratis.
Ingangen
Er zijn twee ingangen: aan de noordzijde van het Spui en aan de Gedempte Begijnensloot (in het verlengde van de Schuttersgalerij).
Bekijk ook: Foto’s van de Begijnhof in Amsterdam
Meer lezen over de bezienswaardigheden in Amsterdam
Wilt u nog meer voorpret of u nog meer verdiepen in Amsterdam? Dan kan ik u onderstaande reisgidsen aanraden:
Bewaar op Pinterest

