Het Nationaal Holocaust Namenmonument in Amsterdam is een monument met 102.162 namen van de Joden, Sinti en Roma die tijdens de Tweede Wereldoorlog in concentratie- en vernietigingskampen van de nazi’s zijn vermoord of omgekomen.
Zij hebben nooit een graf gekregen. Het monument bestaat uit vier Hebreeuwse letters in spiegelend staal die samen het woord ‘in herinnering aan’ betekenen. U loopt door een labyrint van bakstenen muren die de stalen letters dragen. In de stenen staan de namen gegraveerd van de Nederlandse slachtoffers van de Holocaust. Achter elke steen met een naam gaat een levensverhaal schuil met een tragisch einde.
Inhoudsopgave
Ligging
Het Nationaal Holocaust Namenmonument staat aan de westzijde van de Weesperstraat in Amsterdam, tussen de Nieuwe Herengracht en de Nieuwe Keizersgracht, direct achter Hermitage Amsterdam. Deze locatie is symbolisch.
Geschiedenis
De nazi’s hebben tussen 1933 en 1945 ongeveer 6 miljoen Joden en honderdduizenden Sinti en Roma vermoord. In Nederland woonden in 1940 140.000 Joden, hiervan hebben 102.000 de oorlog niet overleefd. Ze zijn vermoord in de gaskamers van vernietigingskampen zoals Auschwitz-Birkenau, Treblinka, Belzec, Majdanek, Chelmno en Sobibor of omgekomen door massa-executies, ziekte, honger, uitputting of het verrichten van slavenarbeid. Het Holocaust Namenmonument Nederland herdenkt al deze slachtoffers.
De plek voor het Nationaal Holocaust Namenmonument in Amsterdam is niet zo maar gekozen. De Weesperstraat werd voor de Tweede Wereldoorlog bijna volledig door Joden bewoond en was het hart van de oude Jodenbuurt. Na de bevrijding in 1945 was deze eens zo drukke, bloeiende straat verlaten en verwaarloosd. Huizen werden gesloopt en herbouwd en de Weesperstraat werd een drukke doorgangsweg. Tussen de Nieuwe Herengracht en de Nieuwe Keizersgracht werd een groenstrook onbebouwd gelaten. Dit werd na veel problemen aangewezen voor de plek waar het Nationaal Holocaust Namenmonument is gebouwd.
De oprichting van het Holocaust Namenmonument Nederland is een initiatief van het Nederlands Auschwitz Comité. Ook in het Nederlands Paviljoen in Auschwitz is door het comité een namenmonument met daarop de namen van bijna 57.000 Joden uit Nederland die in het concentratie- en vernietigingskamp Auschwitz zijn vermoord. Het Nationaal Holocaust Namenmonument is een monument met alle 102.000 namen van Nederlandse slachtoffers van de Holocaust, ook van hen die in andere kampen dan Auschwitz zijn omgebracht. Nederland heeft 75 jaar na de bevrijding eindelijk een monument waar alle Nederlandse slachtoffers van de Holocaust kunnen worden herdacht.
Het plan voor dit Nationaal Holocaust Namenmonument stamt al uit 2006. Jacques Grishaver van het Nederlands Auschwitz Comité heeft het project bedacht en vond architect Daniel Libeskind bereid om het monument te ontwerpen. Daniel Libeskind is een Pools-Joodse architect uit Amerika. Hij is ook de ontwerper van het Joods Museum in Berlijn en het masterplan voor de herbouw van het World Trade Center in New York. Het eerste plan was om het monument in het Wertheimpark te plaatsen. Dit werd door de bewoners afgekeurd. In 2014 werd het Weesperplantsoen aangewezen als plek voor het monument. Na veel bezwaren uit de buurt (te groot, te veel drukte, bezwaren tegen de bomenkap) en rechtszaken die allemaal afgewezen werden kon de bouw na jarenlange vertraging in 2019 eindelijk beginnen. De eerste steen werd in september 2020 gelegd door de 91-jarige Jacqueline van Maarsen, een vriendin van Anne Frank.
Op 13 juli 2017 is baksteenfabrikant Rodruza al begonnen met het produceren van ongeveer 130.000 bakstenen. In 2018 werden de stenen stuk voor stuk voorzien van een gravering met naam, geboortedatum en leeftijd bij overlijden.
De bouwkosten werden begroot op 14 miljoen euro. De financiering is geregeld in de vorm van financiële adoptie waarbij individuele personen en organisaties namen voor een bepaald bedrag konden ‘adopteren’. Daarmee droegen ze financieel bij aan het monument. Meer dan zeventig Nederlandse gemeenten hebben de namen van omgekomen inwoners van hun gemeente geadopteerd en de Rijksoverheid heeft € 8,3 miljoen bijgedragen. De Eerste en Tweede Kamer adopteerden in 2020 de namen van vier Joodse Kamerleden. Er zijn inmiddels meer dan 80.000 namen geadopteerd.
Op 19 september 2021 werd het Nationaal Holocaust Namenmonument in Amsterdam officieel geopend door Koning Willem-Alexander en Jacques Grishaver, voorzitter van het Nederlands Auschwitz Comité. Tot aan dat moment kende Nederland geen monument waar elk individueel slachtoffer van de Holocaust met naam en toenaam wordt genoemd.
Nationaal Holocaust Namenmonument
Het Nationaal Holocaust Namenmonument bestaat uit 72 betonnen muurdelen. Zij vormen het grondpatroon van vier letters vormen en zijn bekleed met rode bakstenen. Bovenop de muren bevinden zich in hetzelfde patroon vier schijnbaar zwevende objecten van spiegelend roestvrij staal. Het Nationaal Holocaust Namenmonument bestaat uit vier Hebreeuwse letters, לזכר, (lezècher) die samen het woord weergeven, dat ‘in memoriam’ of ‘Ter herinnering aan’ betekent.
Bij het binnenkomen door een van de drie ingangen komt u uit in een labyrint van gangen met aan beide kanten twee meter hoge bakstenen muren. Deze muren zijn opgebouwd uit 102.000 stenen met de namen, geboortedata en de leeftijd bij overlijden. De stenen met de namen van de slachtoffers zijn aanraakbaar. De muren met namen dragen vier objecten van spiegelend roestvrij staal. De gegraveerde bakstenen zijn op alfabetische volgorde van achternaam geplaatst. Het monument is ongeveer 250 meter lang. De totale lengte van de muren is ruim 500 meter en ze zijn 2,43 meter hoog. De stalen Hebreeuwse letters zijn op het hoogste punt 6,6 meter hoog. De stenen zijn met een speciale lijm ingemetseld waardoor aanvullingen en correcties mogelijk zijn.
Ook is er voorzien in een reserve-namenwand waar nog slachtoffers op kunnen komen die nu nog niet bekend zijn. Deze Duizendnamenwand met lange rijen lege bakstenen staat aan de zijkant van het monument
Het monument is vol symboliek:
- De stenen in combinatie met de sterk reflecterende geometrische vormen van de stalen letters zijn een verbinding tussen het Amsterdams verleden en het Amsterdams heden.
- Boven de muren met de namen weerspiegelen de vier Hebreeuwse letters het leven van vandaag: de voorbijgangers, auto’s en waaiende bomen. Het Nationaal Holocaust Namenmonument fungeert op deze manier als een waarschuwing en een moment van reflectie aan volgende generaties.
- Op de plek waar de bakstenen muren en de metalen vormen elkaar kruisen is er een smalle leegte. Hierdoor lijkt het alsof de stalen letters zweven. Dit staat symbool voor de onderbreking in de geschiedenis en cultuur van het Nederlandse volk.
- Stenen hebben een belangrijke symbolische waarde in de Joodse herinneringscultuur. Joden leggen vaak een steentje neer als ze een graf bezocht hebben. Ook hier liggen onder aan de muren witte stenen.
Ruim 102.000 slachtoffers van de Holocaust hebben in Amsterdam na meer dan 75 jaar na de Tweede Wereldoorlog een eigen monument gekregen. Het monument bevat met alle namen van Joden, Sinti en Roma die vanuit Nederland zijn vervolgd en gedeporteerd, alsmede gedeporteerde Nederlandse Joden woonachtig in andere landen, die in naziconcentratie- en vernietigingskampen zijn vermoord, alsook zij die zijn omgekomen door honger of uitputting tijdens transporten en dodenmarsen en waar geen graf van bekend is. Het is een gedenkteken waar 102.000 Joden en 220 Sinti en Roma zowel individueel als collectief kunnen worden herdacht. Namen van verzetsmensen, personeel van de koopvaardij, Jehova’s Getuigen, dwangarbeiders en homoseksuelen staan niet op het monument omdat ze niet onder de definitie ‘Holocaust-slachtoffers’ vallen.
Het Nationaal Holocaust Namenmonument is bedoeld als herdenkingsplek. Hier kunnen kunnen nabestaanden hun omgekomen dierbaren, die nooit een graf kregen, herdenken. Ook heeft het monument een educatieve rol, om volgende generaties te waarschuwen voor de gevolgen die racisme en discriminatie uiteindelijk kunnen hebben.
Praktische informatie
Overige informatie
- Het Nationaal Holocaust Namenmonument heeft drie ingangen:
– aan de Nieuwe Keizersgracht
– aan de Nieuwe Herengracht
– via de Hoftuin achter de Hermitage Amsterdam - De ingangen aan de Nieuwe Keizersgracht en de Nieuwe Herengracht zijn toegankelijk voor een rolstoel.
- Voor het onderwijs is een speciaal programma samengesteld door het Joods cultureel Kwartier. Dit programma ‘Een mens is pas vergeten…’ bestaat uit drie delen: een voorbereidende les, een bezoek aan het Nationaal Holocaust Namenmonument en de directe omgeving en een educatief programma bij een locatie naar keuze, zoals de Portugese Synagoge, Joods Historisch Museum (junior) of Educatieve wandeling Sprekende stenen. Meer informatie leest u op de website van het Joods Cultureel Kwartier.
- Bent u op zoek naar een specifieke naam? Via de QR codes bij het monument komt u op een websitesite die u de weg wijst naar de naam die u zoekt. U kunt ook thuis de locatie van een naam binnen het monument opzoeken door het scannen van de QR code met uw mobiele telefoon op de website van het Nationaal Holocaust Namenmonument. Als u de naam hebt gevonden en aanklikt, laat de website u in een filmpje zien waar de naam zich in het monument bevindt.
- In de directe omgeving zijn meer musea, die over de Tweede Wereldoorlog gaan, te bezoeken, zoals de Portugese Synagoge, het Joods Historisch Museum, het Verzetsmuseum en de Hollandsche Schouwburg. Een aanrader om het bezoek aan het Nationaal Holocaust Namenmonument te combineren met één of meer museumbezoeken.
Bereikbaarheid
- Auto: de dichtstbijzijnde parkeergarages zijn: Q park Waterlooplein, Valkenburgerstraat 238 en Q park Stopera, Waterlooplein 28 (Tip: parkeren in duur in het centrum van Amsterdam, kom met het OV of parkeer uw auto buiten de stad op de P+R en kom met het OV naar de binnenstad).
- Tram: lijn 14, uitstappen, halte Waterlooplein.
- Metro: lijn 51, 53 of 54, uitstappen halte halte Waterlooplein / uitgang Weesperstraat.
Openingstijden
De ingangen aan de Nieuwe Keizersgracht en de Nieuwe Herengracht zijn geopend van 08.00 tot 20.00 uur.
Entree
De entree tot het Nationaal Holocaust Namenmonument in Amsterdam is gratis.
Adres
Nationaal Holocaust Namenmonument
Weesperstraat
1018 DN Amsterdam
Telefoon: 06 – 21 67 03 95
E-mail: info@holocaustnamenmonument.nl
Website:
Sociale media
Meer lezen over de bezienswaardigheden in Amsterdam
Wilt u nog meer voorpret of u nog meer verdiepen in Amsterdam? Dan kan ik u onderstaande reisgidsen aanraden:
Bewaar op Pinterest
