Cultuurhistorisch Museum Texel

Het Cultuurhistorisch Museum Texel is gevestigd in het centrum van het schilderachtige plaatsje De Waal. Elk jaar wordt in het museum één van de centrale thema’s zoals akkerbouw, weidebouw, bloembollenteelt of vervoer in steeds andere gedaante uitgelicht. In de vaste collectie van het museum ziet u authentieke boerenwagens en koetsen, arrensleeën, machines en voorwerpen voor melkverwerking en kaas- en boterbereiding en oude landbouwmachines, die op Texel dienst hebben gedaan. In het museum ervaart u hoe boerenfamilies 100 jaar geleden woonden en werkten op de boerderij. De rol van de vrouw op de boerderij wordt getoond. In het museum ziet u de tentoonstelling 'De mythische meekrap en andere bijzondere teelten'. U ziet een stamphuis (hierin werd de meekrapwortel bewerkt) en kleding die met poeder van de meekrapwortel is geverfd. In de smederij worden, producten voor ondernemers en souvenirs voor de verkoop in het museum gemaakt. Het museum is gevestigd in een authentieke stolpboerderij. Het museum is ruim 1500 m² groot. Het museum geeft u een goed beeld van het leven op Texel in het verleden.

Bezienswaardig
Binnen het museum zijn verschillende deeltentoonstellingen te zien:

• Vervoer
Er zijn in het verleden veel verschillende vervoersmiddelen gebruikt om zicht te verplaatsen en om allerlei goederen en dieren te vervoeren. U ziet in deze tentoonstelling een groot aantal wagens die een goed beeld geven van deze tijd. In een speciaal onderdeel van deze tentoonstelling kunt u de geschiedenis zien van de Texelse busdienst.

• Geloven op Texel
Het Cultuurhistorisch Museum Texel heeft in 2014 het schilderij 'De Aanbidding der Koningen' verworven van het Museum Catharijneconvent in Utrecht. Het op het eiken paneel geschilderde kunstwerk was in slechte staat en moest gerestaureerd worden. Dit gebeurde door Caroline van der Elst. Zij is gespecialiseerd in de restauratie van schilderijen vanaf de 13e eeuw. Het schilderij dateert uit de periode tussen 1560 en 1580. Het schilderij is het oudste bewaard gebleven roerende kunstwerk op Texel. Het schilderij is weer in zijn oude glorie hersteld. U kunt de gehele restauratie zien in een videopresentatie. Het schilderij verbeeldt het moment vereeuwigd waarop drie wijzen uit het oosten Jezus hun geschenken aanbieden. De 29-jarige Texelaar Cornelis Witte vertrok op een stormachtige zondag in 1866 per boot uit de haven van Oudeschild. Hij werd zoeaaf, soldaat in het leger van de Paus. Hij patrouilleerde een paar jaar door de bergen rond Rome, terwijl hij op zoek was naar rovers, lekker eten, schone kleren, prachtige kerken, goede wijn en ander avontuur. De verhalen van Cornelis Witte, zijn dagboek, uniform en achtergrondinformatie ziet u in het museum.

• Smederij
Het museum beschikt over een volledig ingerichte historische en hedendaagse smederij. In de meer dan 100 jaar oude smederij brandt het oorspronkelijke smidsvuur. Hiermee werden vroeger de ijzeren banden om de wagenwielen gekneld en hoefijzers op maat gemaakt. U ziet hier verschillende werktuigen (slijpsteen, zaagmachine, boor en draaibank) die met behulp van lange aandrijfriemen door een elektromotor worden aangedreven. U kunt elke dinsdag- en woensdagmiddag van 14.00 tot 16.00 uur een demonstratie bijwonen. Het smeden wordt dan gedemonstreerd en toegelicht. Zo wordt er bijvoorbeeld gedemonstreerd hoe een hoefijzer wordt gesmeed. Tegen een kleine vergoeding kunt u een klein hoefijzertje laten maken, al dan niet met opdruk.

• De rol van de vrouw
De boerinnen op Texel maakten boter en kaas. Dit was ongeveer de helft van de inkomsten van de boerderij. Ook mestten ze het varken vet, voerden kippen en het jongvee, verwerkten in de herfst de slacht en de inmaak, bakten brood en kookten eten. Daarnaast naaiden ze en verstelden kleding en beddengoed, breiden, hielden de boerderij schoon, witten de muren in het voorjaar en hielpen 's zomers met de hooioogst. Druk druk druk dus. De vrouwen overleden tot en met de 19e eeuw af en toe in het kraambed. De weduwnaar hertrouwde zo snel mogelijk, want een huishoudster kostte geld en kon de benen nemen. Een nieuwe echtgenote verdiende geld voor de boerderij, ze bleef en samen zorgden ze voor nageslacht, en dus continuïteit van het bedrijf.

• Zuivelbereiding
Hier wordt getoond hoe schapenkaas en –boter gemaakt werd. Het melken van de schapen en de kaas- en boterbereiding was vroeger een taak voor de boerin. Pas in de 19e eeuw gingen de Texelse boeren zelf schapen melken. Ook de andere zuivelbereiding bleef het domein van de boerin. Vanaf 1980 werden de schapen machinaal gemolken. De zuivelbereiding werd ook een taak voor de boer.

• Koetsen, rijtuigen en boerenwagens
Het museum kreeg landelijke bekendheid vanwege de unieke verzameling wagens voor vervoer van personen, vee en landbouwproducten. Alle rijtuigen, koetsen en wagens hebben hun dienst op Texel gedaan. U ziet hier originelen en een grote verzameling modellen van wagens.

• Paardentuigen
In het museum liggen een grote hoeveelheid paardentuigen uitgestald. Paarden waren op Texel heel belangrijk. Het paard werd als trekdier voor de werkzaamheden op het land gebruikt. U kunt een film hierover bekijken.

• Schapenhouderij
Texel is een schapeneiland. Het Texelse schapenras 'de Tesselaar' is wereldberoemd. De schapenkaas en de wol waren in het verleden de belangrijkste exportproducten van Texel. De schapenteelt is nu vooral voor de zuivelproductie (kaas) en consumptie (lamsvlees). Het scheren van de schapenwol is nu door de hoge kosten, niet meer kostendekkend. In het museum ziet u een film over de schapenhouderij op Texel rond 1948. Ook ziet u hoe de Texelse Pielsteert, het oude Texelse schapenras, is ontwikkeld.

• Rundveehouderij
Het meeste rundvee werd tot ver in de 19e eeuw gehouden voor de vleesconsumptie en voor de fok van jong melkvee voor gespecialiseerde melkveebedrijven in Noord-Holland. Rond 1900 werd speciaal er voor de melkproductie gefokt. De Texelse boeren hebben een uitstekende reputatie als fokker van zwartbont melkvee.

• Vlasteelt
Vlasteelt is een vergeten teelt op Texel. Op het eiland werd in de Middeleeuwen vlas geteeld en verwerkt. Spinsters en gespecialiseerde wol- en linnenwevers woonden en werkten op het eiland. Linnen werd verwerkt tot bedlinnen en onderkleding. In de loop van de 18e eeuw verdwenen de linnenwevers met het vlas van Texel. In 1838 werd er weer vlas verbouwd op Texel. Dit kwam door de komst van boeren uit Zeeland. Door de massale import van katoen verdween de vlasteelt weer op Texel. U ziet hier hoe de vlasteelt werkte met voorbeelden van eindproducten, in de vorm van thuis genaaid en versierd linnengoed.

• Binnenplaats
Op de binnenplaats ziet u de voor Texel zo kenmerkende 'tuunwoal'. Dit is een uit grasplaggen gestapelde wal die als afscheiding tussen de weilanden diende. U ziet op de binnenplaats hoe een tuunwoal wordt gebouwd. Ook op de binnenplaats is een ouderwetse 'poepdoos' of plee (een houten huisje dat op afstand van het huis stond), een originele houten pomp voor de watervoorziening in de stolp en een opslag van iepenhout ten dienste van de wagenmakerij te zien.

• Stolpboerderij
In de authentieke stolpboerderij is ziet u hoe agrariërs rond 1900 leefden. In de boerderij ziet u de koestal, het keukentje, het achterhuis waar de was gedaan werd en de woonkamer met bedsteden. In het hooivak staat een ouderwetse broedmachine. De deel heeft een originele lemen dorsvloer. Hier staat de grote lammerenwagen klaar om de lammeren naar de markt in Den Burg of de lammerenboot op de haven van Oudeschild te brengen. Op de boerderij werd ook kaas en boter gemaakt. Stolpboerderijen zijn net een paraplu op vier of zes poten. De houten poten, die een dak van riet of dakpannen dragen, zijn op Texel vaak afkomstig van op de kust gestrande schepen.

• Wagenmakerij
Op Texel werkten diverse wagenmakers. De wagenmakerij van het museum bezit originele werktuigen, gereedschappen, mallen en matrijzen. De wagenmakers maakten mestkarren met drie wielen, kruiwagens, hooiwagens en rijtuigen, een bokkenwagen voor de kinderen van een rijke schapenboer. Hier werd een schaap voorgespannen, in plaats van een geit. De smeden maakten de ijzeren banden om de wielen van de wagenmaker en de smeden leverden al het ijzerwerk.

• Strijd tegen het water
Texel voert al heel lang een strijd tegen het water. U ziet in deze tentoonstelling hoe vanaf de hoge, droge keileembult polder na polder op de zee bevochten werd. In de 19e eeuw werden enkele grote polders ingepolderd. Dit gebeurde toen met kruiwagens, karren met drie wielen, zand, klei en zeegras. Grote stenen uit Scandinavië beschermden vanaf de 18e eeuw het buitentalud van de dijk. Nu bestaat die bescherming uit stortsteen en asfalt. U ziet hier hoe een dijk opgebouwd wordt, hoe de waterhuishouding in de polders geregeld wordt en wat de gevolgen van de watersnoodramp in 1953 op Texel waren.

Overige informatie
Honden zijn, mits aangelijnd, toegestaan.
Het museum is rolstoelvriendelijk (ook de toiletten).
Op aanvraag worden in het museum rondleidingen gegeven.
Voor kinderen is er een puzzeltocht.
In de museumwinkel kunt u Texelse producten en koffie met Texelse koek of frisdrank kopen.
Het museum heeft geen betaalde arbeidskrachten. Vrijwilligers zorgen ervoor dat het museum kan draaien.

Openingstijden
Het Cultuurhistorisch Museum Texel is vanaf de eerste dinsdag in maart t/m de herfstvakantie van dinsdag t/m zaterdag van 10.00-17.00 uur geopend. Op zon- en feestdagen is het museum van 13.30-17.00 uur geopend. Op maandag is het museum gesloten.

Entree
Volwassenen betalen € 4,50 per persoon.
Kinderen van 0 t/m 3 jaar zijn gratis.
Kinderen van 4 t/m 12 jaar betalen € 2,50 per persoon.
Museumjaarkaarthouders betalen per volwassene € 1,50, dit is een toeslag voor bijzondere exposities en kinderen zijn gratis.
Prijzen zijn van 2017.

Bereikbaarheid
Het museum ligt in het centrum van De Waal. Uw fiets kunt u aan de voorkant van het museum in de daarvoor bestemde fietsenrekken plaatsen. Als u met de auto naar De Waal rijdt, moet u uw auto buiten het dorp parkeren. Er rijdt geen bus in De Waal. U kunt het dorp en dus het museum wel met de Texelhopper bereiken.

Adres
Cultuurhistorisch Museum Texel
Hogereind 6
1793 AG De Waal
Telefoon: 0222 – 312 951
E-mail:
Website:

Voor meer foto's van het Cultuurhistorisch Museum Texel, zie: foto's De Waal.

 

Volg JTravel op Facebook, Instagram, Twitter, Pinterest en Bloglovin’.

 

Bewaar op Pinterest