Hofjes in Groningen

In de binnenstad van Groningen liggen 32 hofjes/gasthuizen. Andere steden met hofjes zijn o.a. Haarlem, Amsterdam, Den Haag en Leiden. Amsterdam heeft nog 47 hofjes, Leiden nog 35, Haarlem 22, Gouda 7 en Delft heeft 4 hofjes.

Inhoudsopgave

Hofjes in Groningen

De hofjes in Groningen worden gasthuizen genoemd. Bekende hofjes zijn St. Anthonygasthuis, het Pepergasthuis en het Pelstergasthuis.

Een hofje bestaat uit een binnenplaats met daaromheen een aantal huizen die als gasthuizen werden gebruikt. Het kon een woonplek of verzorgingsplek zijn. Alles in het kader van liefdadigheid.

Van toenmalig paus Stefanus V moest in 816 iedere bisschop in zijn bisdom een armenhuis voor de hulpbehoevende medemens stichten. Vrome particulieren namen deze vorm van naastenliefde over. Armen, weduwen, zieken en pelgrims, ieder kreeg onderdak in één van de 32 gasthuizen/hofjes in Groningen.

De hofjes dateren uit de Middeleeuwen. Ze werden gesticht voor zieken en vreemdelingen. De stadjers konden tegen betaling de ‘attractie gekke bewoners van de gasthuizen’ in de dolhuizen bekijken. Nu zijn de huizen rondom de hofjes bewoond door particulieren.
De hofjes zijn een oase van rust in een drukke stad. De meeste hofjes zijn vrij toegankelijk, maar respecteer de privacy van de bewoners.

Hofjes in Groningen met het adres en het stichtingsjaar

1267 – Heilige Geestgasthuis, Pelsterstraat 43
1405 – Pepergasthuis, Peperstraat 22
1437 – Armhuiszitten Convent, A-Kerkstraat
1479 – Mepschen- of Sint Annengasthuis, Oude Kijk in ’t Jatstraat 4
1495 – Jacob en Annagasthuis, Gasthuisstraatje 2
1517 – Sint Anthonygasthuis, Rademarkt 29
1521/1923 – Ubbenagasthuis, Korreweg
1591/1932 – Jan Luitjensgasthuis, Noorderbinnensingel
1604 – Aduardergasthuis, Munnekeholm 3
1632 – Anna Varvers Convent, Nieuwe Kijk in ’t Jatstraat 12-16
1666 – Juffer Tette Alberdagasthuis, Nieuwe Kerkhof 22
1668 – Zeylsgasthuis, Visserstraat 50
1675 – Vrouw Fransensgasthuis, Battengang
1701/1911 – Wytzes- of Schoonbeeksgasthuis, Visserstraat 52
1767 – Vrouw Wilsoorgasthuis, Kattenhage 4-16
1850/1935 – Gasthuis voor de werkende stand, Oosterweg
1854 – Corneliagasthuis, Hardewikerstraat 39
1857 – Latteringe Gasthuis, Visserstraat 13
1858 – Juffer Margarethagasthuis, Haddingestraat 21
1870 – Gerarda Gockingahuis, Grote Rozenstraat
1872 – Doopsgezind Gasthuis, Nieuwe Boteringestraat 47
1873 – Middengasthuis, Kleine Rozenstraat 8-44
1878 – Pieternellagasthuis, Grote Leliestraat 34
1880 – Sint Martinusgasthuis, Grote Leliestraat 23
1892 – Remonstrants Gasthuis, Noorderbinnensingel
1893 – Hesselinkstichting, Nieuwe Boteringestraat 47
1895 – Middengasthuis, Grote Leliestraat 53-113
1903 – Typografengasthuis, Petrus Campersingel 37-117
1922 – Rustoord, Korreweg
1929 – Ter Schouw-Van Sanenstichting, Moeestraat
1939 – Weldadige Stichting Ketelaar-Bos, Gasthuisstraatje 1

Verdwenen hofjes in Groningen

Er zijn ook een aantal gasthuizen verdwenen, zoals bijvoorbeeld:

  • Sint Jurgensgasthuis werd gesticht in 1422 als voorziening voor leprozen in Helpman en is in 1599 opgeheven
  • Riddersgasthuis werd gesticht in 1594 en is in 1621 opgegaan in het Armhuiszitten Convent
  • Scheuningsgasthuis aan de Prinsenstraat. Deze werd in 1625, de laatste bewoner verhuisde in 1953 naar het Remonstrants Gasthuis. Het gasthuis werd gesloopt voor de uitbreiding van het pand van Nieuwsblad van het Noorden.

32 hofjes in Groningen

Hieronder leest u de beschrijving van de reeds door mij bezochte hofjes.

Pelstergasthuis

Het Pelstergasthuis is het oudste hofje in Groningen en ook één van de oudste gasthuizen van Nederland. Dit hofje dateert uit 1267. De officiële naam van dit gasthuis is het Heilige Geestgasthuis. Veel Groningers kennen het als Pelstergasthuis, naar de straat waar dit gasthuis te vinden is. Het gasthuis bevat drie binnenhofjes en een kapel.
De kapel is het oudste deel van het gasthuis. In de kapel bevindt zich een orgel uit 1774 en de oudste klok van de stad uit 1459. Bij de kapel ontstond in de 13e eeuw het ‘hospitael ten Hillighen Gheeste’. Hier werden passerende vreemdelingen (pelgrims en zwervers), armen en zwakken verpleegd. In de 14e eeuw kwamen hier de eerste bewoners die tegen schenking van hun bezittingen hier gratis mochten wonen. Er zijn stukken uit de 16e eeuw gevonden waarin de voorwaarden van huisvesting in het gasthuis worden beschreven. De stad had toen al grote zeggenschap over het gasthuis. De stad benoemde de voogden van het gasthuis.
Het gasthuis werd in het verleden vele malen verbouwd en gerenoveerd.
De hofjeswoningen zijn gebouwd rondom drie binnenhoven en zijn toegankelijk door een poortgebouw aan de Pelsterstraat. Het gasthuis is nog altijd in gebruik. Momenteel wonen er ongeveer 40 bewoners in de huizen. Het gasthuis biedt onderdak aan ouderen.

Het Pelstergasthuis in Groningen

Pepergasthuis

Het Pepergasthuis werd officieel het Geertruidsgasthuis genoemd. Dit gasthuis, voor veel Groningers beter bekend als het Pepergasthuis, bevindt zich in de Peperstraat 22. Het hofje bestaat uit een kerk, een zaal die vaak gebruikt wordt voor bruiloften en een groot aantal woningen. De toegangspoort van dit gasthuis dateert uit 1640. Ook dit gasthuis diende als dolhuis. Dit ziet u aan de zware tralies van vijf cellen. De oostelijke muur van de achterpoort is een restant van een oude stadsmuur. Hier zijn nog een aantal schietspleten zichtbaar.
Na binnenkomst is in het halletje het een en ander over de oprichting en de bewoners te lezen. De oprichters waren Berneer Solleder en zijn zoon Albert. In 1405 richten zij een huis in om pelgrims te herbergen voor ten hoogste drie nachten. Het Pepergasthuis werd gewijd aan de heilige Geertruid van Nijvel. Zij was de beschermvrouwe van de reizenden. De pelgrims kwamen naar een relikwie kwamen van Johannes de Dooper in de Martinikerk kijken.
Nadat Groningen in 1594 protestants was geworden, ging men over op de huisvesting van bejaarden. Er was geen ruimte meer voor pelgrims. In de 16e eeuw werd men met 50 jaar als bejaard beschouwd. Zij kregen tegen betaling van een inkoopsom onderdak, verwarming, boter, roggebrood, kaas, warm middageten en ’s avonds een bord pap en per maand biergeld.
Vanaf 1954 betalen de bewoners huur.
De kerk naast het Pepergasthuis dateert uit het begin van de 15e eeuw. Hier worden nog regelmatig concerten gegeven.
De laatste 30 jaar was woningbouwvereniging Lefier de eigenaar van het complex. Recent is het gasthuis verkocht aan een particuliere investeerder. Dit zorgt voor onrust in de stad omdat men niet weet wat er met het gasthuis, de kerk, de woningen en de bewoners gaat gebeuren.

Het St. Geertruids- of Pepergasthuis in Groningen

Jacob en Annagasthuis

Aan het Gasthusistraatje nr. 2 bevindt zich het Jacob- en Annagasthuis. Dit gasthuis werd in 1495 gesticht door Jacob Grovens en zijn vrouw Eteke Sluchtinge. Het gasthuis werd in opdracht van de ouders van Eteke opgericht ter ere van de apostel Jacobus en Anna, de moeder van Maria.
Hier vonden twaalf arme Groningers onderdak in ruil voor werkzaamheden. Het gasthuis had toen de bijnaam Lekkerbeetjesgasthuis. De reden: er werd voedsel uitgedeeld. Het gasthuis werd in 1539 uitgebreid. Er konden vanaf dat moment vijf extra inwoners terecht. Het gasthuis werd in 1976 gesloten.
In 1982 begon de verbouwing van de ‘Maatschappij tot Verbetering van Woningtoestanden’ (nu De Huismeesters). Het gasthuis werd toen als complex woningwetwoningen opnieuw in gebruik genomen. Nu zijn hier één- en tweepersoons huishoudens gevestigd. Toen ik hier in juli 2019 was werd het gasthuis geverfd en was het onmogelijk om goede foto’s van het pand te maken. Of het hofje te bezoeken is weet ik niet, toen ik er was in elk geval niet.

Het Jacob en Annagasthuis in Groningen

Sint Anthony Gasthuis

Dit gasthuis werd in 1517 door het stadsbestuur gesticht. Het gasthuis was een opvang van armen, pestlijders en geesteszieken. De pestlijders verbleven hier tot 1644. Dit gasthuis bevindt zich aan de Rademarkt 29. De toegang is een zandstenen poort. Let ook eens op de decoratie van deze poort. Het Sint Anthony Gasthuis is het hofje waar tussen 1698 en 1845 de Groningers tegen betaling naar de gekken of dollen kwamen kijken. Een deel van de entreegelden die hier voor werden gevraagd, kwamen ten goede aan het dolhuis.
Na 1844 verbleven hier ouderen. Het gasthuis werd in 1927 uitgebreid. De woningen zijn nu beschikbaar voor alle leeftijden.
Het gasthuis bestaat uit een voorste en achterste hof. Vooraan bevindt zich het oudste gedeelte. De achterste hof is tussen 1927-1930 gebouwd.
Eén van de woningen is als bed & breakfast te boeken.
Overdag kunt u dit gasthuis gratis bezoeken.

Het St. Antonygasthuis in Groningen

Aduardergasthuis

Het Aduardergasthuis is een voormalig gasthuis aan de Munnekeholm 3. Op de plek van het gasthuis stond vroeger het Blaauwe Huis. Dit huis vormde een onderdeel van een ‘toevluchtsoord’. Hier zochten monniken van het Klooster van Aduard hun toevlucht tijdens de Tachtigjarige oorlog. Dit toevluchtoord strekte zich uit van de stadsmuur bij het Zuiderdiep tot aan de Schuitemakersstraat. De protestantse machtsovername van 1594 leek de monniken te verdrijven. In 1599 kocht de gewezen abt Willem Emmen het complex en mochten de monniken hier blijven wonen.
In 1604 werd door hem per testament vastgelegd dat het complex nagelaten werd als gasthuis voor acht oude, schamele personen van het vrouwelijk geslacht. Drie van deze dames woonden hier al.
Het pand werd bouwvallig en in 1775 werd het geheel opnieuw opgebouwd met klassieke en rococoelementen.
Op de tijdens deze verbouwing aangebrachte Latijnse gedenksteen boven de ingang werd abt ‘Emmius’ geprezen om zijn levend geloof door goede werken: ‘Vivacem monstrans per bona facta fidem’.
In 1980 verdween de laatste oude bewoner. De Groningse Stichting Studenten Huisvesting kocht het pand in juni 1986. Nu wordt het gebruikt voor studentenhuisvesting en is het gasthuis (helaas) niet te bezoeken.

Het St. Aduardergasthuis in Groningen

Hofjeswandeling

De route voor een hofjeswandeling door de stad Groningen is te koop bij het VVV-kantoor op de Grote Markt in Groningen. Deze wandeling die ook te downloaden is via een app op uw smartphone loopt langs 20 gasthuizen. Negen van deze hofjes kunnen worden bezocht.

In de toekomst

Zoals u merkt heb ik van de 32 hofjes nog maar 5 bezocht. Ook de plattegrond ontbreekt nog. Hier komt zeker verandering in want ik wil, als ik weer eens in Groningen ben en de tuinen van de hofjes in bloei staan mijn eigen wandeling uitstippelen en de hofjes bezoeken, net als ik dat in Haarlem en Leiden ook al gedaan heb. Ook een hofjeswandeling door Amsterdam staat nog op mijn lijstje.

Bewaar op Pinterest

Tijdens je wandeling door Groningen zijn er vele hofjes te bezoeken. Welke dat zijn lees je op mijn website. Lees je mee? #groningen #wandeling #hofjes Tijdens je wandeling door Groningen zijn er vele hofjes te bezoeken. Welke dat zijn lees je op mijn website. Lees je mee? #groningen #wandeling #hofjes

Over JTravel

Auteur foto

Welkom op de website van JTravel. Mijn naam is Jaquelien, het gezicht achter de website JTravel en ook achter JTravelBlog. Ik neem u mee mee op reis naar verre oorden en dichtbij met reisverslagen en informatie over bestemmingen en geef u reisinspiratie en handige reistips. Gaat u mee op pad?

Deel dit artikel

Steun JTravel

Bol AlgemeenBol Algemeen

 

Skyscanner



Bestel hier uw wandelgids via Uitgeverij Gegarandeerd Onregelmatig en u steunt JTravel.nl

De Zwerver voor al uw reisgidsen en landkaarten

Boekenwereld.com

Dit artikel bevat affiliate links. Wat een affiliate link inhoudt, vertel ik u in het artikel Disclaimer. 

Vindt u mijn blogs leuk? Koop dan een kop koffie voor me door op de button hieronder te klikken en ik zorg ervoor dat u kunt blijven genieten van de reisverhalen en reistips op mijn websites.Buy me a coffee

Handige links

voor het plannen van uw reis

Om u mijn reistips gratis te kunnen blijven geven, kunt u mij helpen. Ik werk samen met verschillende organisaties. Als u via één van de onderstaande links iets boekt of koopt, ontvang ik een klein percentage van uw aankoopbedrag. Ik kan deze website op deze manier in de lucht houden en de kosten die ik maak voor het maken van deze website dekken en u van de gratis informatie voorzien. Het boeken via één van deze links kost u niets extra’s. Het helpt mij om met dit kleine beetje geld u te voorzien van informatie. Voor ons beiden is het een win-win situatie: ik verwijs u door naar leuke en handige reisproducten en u helpt mij, JTravel, met uw aankoop. Bij voorbaat dank. Meer handige links vindt u in het artikel Links naar andere websites.

Deel dit artikel

Foto van Jaquelien

Jaquelien

Welkom op de website van JTravel. Mijn naam is Jaquelien, het gezicht achter de website JTravel en ook achter JTravelBlog. Geboren en getogen in het hoge noorden van Nederland, voor mijn studie Toerisme verhuisd naar Breda en daarna vanwege werk verhuisd naar het westen van Nederland. Een plek waar ik tot op heden nog altijd woon.
Ik neem u mee mee op reis naar verre oorden en dichtbij met reisverslagen en informatie over bestemmingen en geef u reisinspiratie en handige reistips. Gaat u mee op pad?

Ook leuk om te lezen

Laat een reactie achter

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Scroll naar boven