Oudeschild

Het vissersdorp Oudeschild (Tessels: 'Skil') ligt achter de hoge deltadijk aan de oostkant aan de Waddenzeekant van Texel. Het dorp heeft ongeveer 1.400 inwoners. De naam is een afleiding van het Friese schil 'kleine schelp'. Oudeschild is dé Texelse havenplaats. Het vissersdorp is de thuishaven van de Texelse vissersvloten, de opstapplek voor rondvaart- zeehonden- en garnalentochten en pleisterplaats voor pleziervaarders. Oudeschild is ook de plek om gebakken of gerookte vis of zoute haring te eten. Oudeschild heeft een gezellige haven, knusse straatjes met fraaie trapgeveltjes en een museum. Het dorp ademt VOC- en handelsgeschiedenis. Buiten Oudeschild, aan het Skillepaadje, liggen, de voet van de Hoge Berg, de Wezenputten.

Geschiedenis
Oudeschild heeft een spannende geschiedenis. Op de Rede van Texel, voor de kust van Oudeschild, werden in de 17e eeuw door de kapiteins van de koopvaardijvloot en de commandeurs van de zeilende marine grote zeilschepen voor anker gelegd. Er werd hier gewacht op een gunstige wind om vaak lange reizen te beginnen, om oorlog te voeren, handel te drijven of op ontdekkingsreis te gaan. Er gebeurden weleens ongelukken met de schepen die hier voor anker lagen. Dit gebeurde vooral tijdens stormen. Een voorbeeld hiervan is de ramp op Kerstavond 1593. Toen sloegen tijdens een hevige storm enkele schepen van hun ankers en sleepten daarbij vele andere schepen mee. Bijna 200 schepen gingen toen ten onder.
Oudeschild ontstond aan het begin van de 17e eeuw. Voor de Rede van Texel lagen de VOC-schepen voor anker. Deze schepen zorgden voor handel en welvaart. Vaten met drinkwater werden met kleine bootjes door de Skilsloot vanaf de waterputten bij buitenplaats Brakestein naar de wachtende schepen op de Rede van Texel getransporteerd. Het water uit de waterputten was vanwege zijn lange houdbaarheid erg gewild. In 1780 kreeg Oudeschild een eigen haven. De grote schepen gingen voor die tijd op de rede voor anker en de kleine schepen meerden aan de dijk af. Later werd iets noordelijker langs de waddendijk een tweede dorp gebouwd. Dit vanwege de drukte. Nieuweschild is later weer afgebroken. Het oorspronkelijke dorp heet sinds die tijd Oudeschild.
In de 19e eeuw werd het Noordzeekanaal aangelegd en werd een Rijksloodsdienst ingesteld. Deze twee zaken veroorzaakten een achteruitgang van Oudeschild en leidden tot het totale verval van Nieuweschild. De huizen in Nieuweschild werden afgebroken. In 1890 kwam de visserij op, Oudeschild had toen al 170 blazers (houten vissersschepen) geregistreerd. De N.V. TESO (Texels Eigen Stoomboot Onderneming) maakten een vergroting van de haven noodzakelijk. De Noorderhaven werd aangelegd. Oudeschild de thuishaven van de Texelse vloot Noordzeekotters. Deze liggen in de weekenden in de vissershaven afgemeerd.

Bezienswaardigheden
Oudeschild telt 29 rijksmonumenten en 5 gemeentelijke monumenten.

• Kaap Skil Museum
Het Kaap Skil Museum heeft een schitterend entreegebouw. Het gebouw valt op door het bijzondere design. Hier vinden regelmatig exposities plaats. Het museum laat u het maritieme heden en verleden van Texel zien. Thema's zijn de Rede van Texel, onderwaterarcheologie, VOC, de TESO, de jutterij, visserij en het reddingswezen. Op het museumterrein staan twee monumentale 19e eeuwse graanpakhuizen, een wierschuur, een reddingsbotenhuis, een aantal karakteristieke panden, zoals timmermanshuizen, een smederij, een vissershuis en een bakkerij. De monumentale molen De Traanroeier is van ver buiten Oudeschild te zien. Binnen in het entreegebouw ziet u het pronkstuk van het museum: een 18 meter lange en 4 meter brede maquette van de Rede van Texel. Deze Rede is tot in detail nagebouwd en laat het schouwspel van tientallen schepen voor de kust van Texel zien. In het museum komt u alles te weten komen over de Verenigde Oost-Indische Compagnie. In de huisjes, winkeltjes en werkplaatsen zijn regelmatig demonstraties, zoals visroken, smeden en touwslaan. Uitgebreidere informatie vindt u in het aparte deel over het Kaap Skil Museum.

• Haven
Oudeschild is de thuishaven van de vloot Texelse Noordzeekotters. De boten liggen in de weekenden in de vissershaven afgemeerd. De Texelse vissersvloot telt nog ongeveer 30 kotters. De vissers zijn als ze in het weekend aan wal zijn, vaak bezig met het boeten van netten en het plegen van onderhoud. Oudeschild heeft ook een haven voor de pleziervaart. Deze haven heeft 250 ligplaatsen en heeft alle faciliteiten, zoals walstroom, sanitair en wasmachines. Ook is er een winkel voor de eerste levensbehoeften, schapenkaas en Texels bier. U kunt vanuit de haven Oudeschild een boottocht of zeehondentocht maken op de Waddenzee. In de haven kunt u bij meerdere restaurant heerlijke vis eten.

• Zeemanskerk
De Zeemanskerk is de hervormde kerk. De kerk ligt aan Trompstraat 60. Deze kerk staat bekend als 'het witte kerkje'. Deze kerk is gebouwd tussen 1648 en 1650. De kerk dankt zijn naam aan het grote aantal zeelieden dat de kerk bezocht. De zeelieden waren opvarenden van de schepen die op de Rede van Texel wachtten tot ze konden uitvaren. De kerk bezit drie mooie kroonluchters, waarvan de eerste, volgens overlevering geschonken is, door admiraal Cornelis Tromp. Michiel de Ruyter schonk de tweede kroon, een nog mooiere en grotere kroonluchter. De derde kroonluchter is zeer waarschijnlijk geschonken door de weduwe van Tromp. In de kerk is een Tien Gebodenbord uit 1651 te bewonderen. De kansel in de kerk is de originele kansel en dateert uit 1650. De toren van het kerkje is in het begin van deze eeuw gerestaureerd. Binnen trekken twee grafstenen de aandacht. Deze grafstenen herinneren aan de ondergang van het oorlogsschip de Oranjewoud, die in 1758 verging op zijn eerste reis op de Zuiderzee. 106 opvarenden kwamen toen om het leven, twee van hen liggen in de kerk begraven.

• Martinuskerk
De Martinuskerk is de Rooms-Katholieke kerk aan de Ruyterstraat. U kunt deze kerk in de zomermaanden bezoeken. De kerk werd in 1712 gebouwd. De kerk was een achterdeel van een huis. In 1799 is de kerk verlengd en zijn de muren verhoogd. In 1833 woedde er een storm die de kerk beschadigde. De kerk werd gerestaureerd. De in 1917 gegoten luidklok verdween in tijdens de Tweede Wereldoorlog in 1943 en werd in 1945 in Amstelveen teruggevonden. De patroonheilige van deze kerk is St. Martinus. In deze kerk vindt nog elke 2e zondag van de maand om 09.30 uur een eucharistieviering plaats.

• De Ruyterstraat is een karakteristieke straat in Oudeschild met mooie huizen die uitkijken op de dijk.

• Fort De Schans
Fort de Schans dateert uit 1574. Het fort is in de 16e eeuw door Willem van Oranje gebouwd en nadien door Napoleon uitgebreid. Fort de Schans is eigendom van de Vereniging Natuurmonumenten. Het fort is gratis te bezoeken. Uitgebreidere informatie vindt u in het aparte deel over Fort de Schans.

• Buitenplaats Brakestein
Buitenplaats Brakestein dateert uit de 17e eeuw. Sinds 1668 was de buitenplaats eigendom van de familie Braak. Huize Brakestein heette oorspronkelijk 'het Huis aan den Put'. Vanaf 1745 is de buitenplaats vernoemd naar de familie Braak. Zij woonden er lange tijd. De laatste nazaat van de familie Braak verkocht in 1775 buitenplaats Brakestein aan Leendert den Berger. Hij was opzichter van 's Lands Werken op Texel. Hij liet het pand verbouwen. Het huis raakte in de tweede helft van de 19e eeuw in verval. Daarna werd het gedeeltelijk gesloopt en de rest werd verbouwd. De beschilderde kamerscheidingswanden werden verwijderd, één hiervan kunt u nog in Hotel de Lindeboom in Den Burg zien. De toenmalige eigenaar, Leendert den Berger, liet aan het eind van de 18e eeuw een tuin in Franse stijl aanleggen. In deze tuin stonden o.a. beelden van Ceres en Neptunus. Deze beelden staan nu in de tuin van Atelier De Vermaning in Den Hoorn.

• Skilsloot en Skillepaadje
Het Skillepaadje is een pad dat loopt van de Hoge Berg naar Oudeschild. De oorspronkelijke naam van het pad was het Schiltpad, maar ging in de volksmond Skillepaadje heten. Dat is nu de officiële naam. Aan het Skillepaadje liggen de Wezenputten en Huis Brakestein. Aan het eind van het Skillepaadje, bij Het Buurtje op nr. 6, zijn grote hoeveelheden scherven gevonden. Deze scherven dateren uit het begin van de 18e eeuw. De Skilsloot werd gebruikt voor het vervoeren van drinkwater vanuit de Wezenputten naar de haven voor de schepen van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC). Deze schepen namen ongeveer 100.000 liter water mee aan boord voor de 250 koppige bemanning. Werklieden takelden de vaten over de dijk en vervoerden ze de vaten in in kleine scheepjes naar de VOC-schepen. In 1795 is de dijk doorbroken en is de Skilsloot verlengd tot aan de haven van Oudeschild.

• De Wezenputten
Tegenover Brakestein bevinden zich de Wezenputten. Oorspronkelijk waren dit vijf waterputten. Hiervan zijn nog twee over. De waterputten bevonden zich net buiten Oudeschild en werden de 'Wezenputten' genoemd. De waterputten waren eigendom van het weeshuis in Den Burg. Het weeshuis in Den Burg had inkomsten van de putten uit de verkoop van water. Het water werd in de 17e eeuw vooral aan scheepskapiteins verkocht door de regenten. Deze kapiteins vertrokken vanaf de Rede van Texel voor een lange reis naar de Oost. Het water uit deze putten was ijzerhoudend. Hierdoor was het water zeer geschikt om tijdens een lange zeereis te bewaren. Het volgende innamepunt voor veel schepen was Kaap de Goede Hoop in Zuid-Afrika. De tonnen met water werden per praam vervoerd over de Skilsloot. De geldkist waarin de regenten van het weeshuis de opbrengst van de waterverkoop bewaarden, kunt u zien in het Kaap Skil Museum. De Wezenputten zijn nu een gemeentelijk monument.

Voor meer foto's van Oudeschild, zie: foto's Oudeschild.

 

Volg JTravel op Facebook, Instagram, Twitter, Pinterest en Bloglovin’.

 

Bewaar op Pinterest