De Waal

De Waal is het kleinste dorp van Texel. De Waal ligt 3 kilometer ten noordoosten van Den Burg en 4 kilometer ten zuidwesten van Oosterend. De Waal ligt op één van de keileemopduikingen. Het dorp telt 440 inwoners. Het toerisme is hier beperkt. In De Waal is een museum, kerk, galerie en restaurant. De Waal is ondanks dat dit het kleinste dorp van Texel is een bezoek waard. In het dorp staan bijzondere huizen met bijzondere gevels. Deze huizen en de rust zijn typerend voor De Waal. De Waal heeft maar enkele straatjes. De vaak hoge stoepen hullen zich in het voorjaar en zomer in een kleurige bloemenpracht. De inwoners van De Waal zijn trots op hun dorp en laten dat graag zien. U kunt De Waal het best wandelend of met de fiets bezoeken. Aan het Hogereind staan een paar mooie boerderijen en oude woningen. Zij bepalen het straatbeeld van het dorp.

Geschiedenis
De Waal ontstond in de 12e eeuw. Vroeger lag het dorp zelfs aan zee. De Waal zijn naam aan een dijkdoorbraak die hier ooit plaatsvond. Er ontstond een gat op de plaats waar het water door de dijk spoelde. Hierin bleef het water achter. Dat werd een 'waal' genoemd. In 1436 werd de polder voor de eerste keer drooggemaakt. Voor die tijd kon de zee vrij tussen De Waal en het hoge land rond Den Burg stromen. Door middel van dammen zijn door de bewoners van de verschillende buurtschappen verbindingen tussen de hoger gelegen delen aangebracht. Eén van de eerste dammen is de Bomendiek, de zuidelijke toegangsweg tot De Waal.

Bezienswaardigheden
De Waal heeft 14 rijksmonumenten en 13 gemeentelijke monumenten.

• Cultuurhistorisch Museum Texel
Het Cultuurhistorisch Museum Texel is gevestigd aan het Hogereind, midden in De Waal. Dit museum is opgericht door vrijwilligers die de geschiedenis van agrarisch Texel voor het nageslacht wilden behouden. De tentoonstelling is gericht op het hele eilandleven van ongeveer honderd jaar geleden. Regelmatig vinden in het museum demonstraties van oude ambachten plaats. De collectie in de authentieke stolpboerderij geeft een veelzijdig beeld van het leven op Texel in het verleden. De centrale thema's akkerbouw, weidebouw, bloembollenteelt of vervoer, worden ieder jaar op een andere manier gepresenteerd. Uitgebreidere informatie vindt u in het aparte deel over het Cultuurhistorisch Museum Texel.

• Hervormde kerk
Aan het begin van het Hogereind staat de hervormde kerk. De Waal had in de 11e eeuw een klein tufstenen kerkje. Deze kerk was hoogstwaarschijnlijk gewijd aan Bonifatius of Odulphus. Dit kerkje stond op een soort terp, een hoger gelegen stuk grond. Van dat kerkje is geen steen overgebleven. In 1528 ontwijdde Cornelis Jansen, de beelden van de Waalder kerk. Dit was een voorbode van de Hervorming. Hij gooide uit protest alle ramen van de kerk in. Deze zware overtreding kostte hem verbeurdverklaring van al zijn bezittingen en hij moest vluchten. In 1856 bestond de noordmuur nog hoofdzakelijk uit tufsteen. De kerk werd in dat jaar afgebroken en herbouwd in de stijl van toen. Gedurende de Russenoorlog en de opstand van de Georgiërs in 1945 werd de kerk in brand geschoten en brandde het volledig af. Alle voorwerpen zijn toen vernietigd. Bij het opruimen van het puin kwamen de uit zwerfkeien bestaande fundamenten van de middeleeuwse kerk tevoorschijn. De kerk werd in 1952 op dezelfde plaats als de oude kerk herbouwd.

• Sommeltjes
De Waal heeft iets met Sommeltjes. Vlakbij de hervormde kerk staat een beeld van de Sommeltjes. Dit is een oude legende op Texel. Deze aardmannetjes uit de Texelse volksverhalen zouden dansen in het maanlicht op de Sommeltjesberg. Het verhaal gaat dat als ze zich voor zonsopgang niet weer in de berg verscholen hadden, ze in steentjes zouden veranderen. De Sommeltjesberg was ooit een grafheuvel uit de Romeinse tijd bij De Waal. In 1777 werd deze grafheuvel afgegraven. De Sommeltjesweg langs het dorp herinnert nog aan deze heuvel. Het bekendste muziekfestival van Texel is naar de wezentjes vernoemd: Sommeltjespop. Dit festival vindt plaats op een grasland bij het dorp en biedt een podium aan bekende en minder bekende bands.

• Bomendiek
De Bomendiek is de zuidelijke toegangsweg naar De Waal. Dit was ooit één van de eerste dammen. De bevolking legde deze dammen aan om de dorpen met elkaar te verbinden. Hier klotste ooit het water van de Waddenzee. De 'Bomendiek' is één van de oudste dijken van Texel.

Eind oktober wordt elk jaar op het Hogereind, Langwaal en Vermaningspad een herfstmarkt georganiseerd. De markt duurt van 11.00-15.00 uur.

Natuur
• Sommelpaadje
Het Sommelpaadje is een wandelpad bij De Waal. Dit paadje leidt u langs tuunwallen en schapenweides, over het oudste deel van Texel en door polder Waalenburg. Deze 'dwarsdoorsteek' over voornamelijk boerenland laat goed zien hoe het noordelijk deel van Texel is ingepolderd. Dit laaggelegen gebied met natte, botanische graslanden is een walhalla voor weidevogels zoals de grutto en scholekster. Bij de startpunten van de wandelroute staan op acht locaties delen van een prentenvoorstelling. Hier hangen tekenpapier en potloden die tijdens de route gebruikt worden. Door het papier over de twee pinnetjes te schuiven kunt u bij elke gevonden locatie een deel van de prent overkrassen met een potlood. Alle acht locaties vormen één voorstelling. (Ik heb het niet gezien, terwijl ik een deel van deze route gelopen/gefietst heb).

• Polder Waal en Burg
De Waal is gebouwd op een keileemopstuwing uit de ijstijd. De zee had hier voordat het gebied definitief was ingepolderd, vrij spel. Tot 1613 lag De Waal aan zee. Polder Waal en Burg is voor een groot deel in het bezit van Natuurmonumenten. Natuurmonumenten koopt landbouwgronden op, om er natuurgebied van te maken. Hier komen veel weidevogels voor en 's winters kan er al snel worden geschaatst op de ondiepe watertjes. U kunt in deze polder mooie wandelingen maken.

Voor meer foto's van De Waal, zie: foto's De Waal.

 

Volg JTravel op Facebook, Instagram, Twitter, Pinterest en Bloglovin’.

 

Bewaar op Pinterest