Bronkhorst

Het stadje Bronkhorst ligt aan de rivier de IJssel in de Gelderse Achterhoek. Bronkhorst ligt in de uiterwaarden van de IJssel en is bijvoorbeeld bereikbaar met een pontje vanuit Brummen. Bronkhorst is een druk fietsknooppunt.
Bronkhorst maakt deel uit van de gemeente Bronckhorst (met een c er tussen, heel verwarrend). De gemeente Bronckhorst telt ongeveer 37.000 inwoners. Zij wonen verspreid over 44 dorpen en kernen. De bekendste plaatsen in de gemeente zijn Hengelo, Hummelo, Steenderen, Vorden en Zelhem.
Het stadje Bronkhorst telt slechts 170 inwoners en heeft in 1482 stadsrechten gekregen, vandaar dat het stad genoemd wordt. Bronkhorst is officieel het kleinste stadje van Nederland, want het heeft stadsrechten. Qua grootte en uitstraling is Bronkhorst een dorp met een handjevol huizen. Bronkhorst heeft 37 rijksmonumenten en 13 gemeentelijke monumenten, zoals vakwerkboerderijen, een beltmolen, een potterbakkerij, een papierschepperij en de Joodse begraafplaats.
Bronkhorst was een agrarische gemeenschap. De huizen in Bronkhorst zijn van het type stadsboerderijen. De gebouwen in het stadje zijn aan het eind van de vorige eeuw gerestaureerd. Dit gebeurde onder supervisie van Monumentenzorg. Nieuwbouw zult u in Bronkhorst niet aantreffen.
Bronkhorst leeft nu van het toerisme. Een aantal boerderijen is verbouwd tot horecagelegenheid.

Geschiedenis
Bronkhorst is ongeveer in het jaar 1000 ontstaan als een boerennederzetting bij het kasteel. Dit kasteel was het stamslot van de Heren van Bronckhorst. De Heren van Bronckhorst was één van de belangrijkste families in de provincie Gelderland. Het kasteel staat er niet meer. Alleen de heuvel is bewaard gebleven. Een paar resten van het kasteel zijn nog te zien. Oorspronkelijk was het kasteel een motteburcht uit de 10e eeuw. Dit is een eenvoudige, houten vesting op een kunstmatige heuvel. Het kasteel werd in 1828 gesloopt. In 1904 werd het landhuis dat op de restanten werd gebouwd ook weer afgebroken. Op de heuvel is een waterput het enigste wat nog herinnert aan de kasteel. Kasteelheuvel Bronkhorst is nu een rijksmonument.
In 1482 kreeg Bronkhorst stadsrechten.
Bronkhorst heeft door een grote brand 1633 alle middeleeuwse huizen verloren. Alleen een klein stukje stadsgracht en de kapel uit 1344 zijn deels bewaard gebleven. Na deze alles verwoestende brand is de Hervormde Kerk herbouwd. Ook is na de brand het Hooge Huys gebouwd op de oude stadsmuur. Dit was het ontvangsthuis van de Heren van Bronkhorst.
Bronkhorst heeft nog een origineel stratenplan. Daardoor heeft het stadje een zeer authentieke sfeer.

Bezienswaardigheden
Bronkhorst vormt met zijn oude boerderijhuisjes, de smalle keistraatjes en enkele bezienswaardigheden een prachtig, sfeervol stadje.

• Kapel
Deze kapel werd in 1344 gebouwd. De kapel is gewijd aan Maria en Sint-Maarten. Na deze bouw werd de kapel nog twee keer gesticht, in 1345 en in 1360. Hierna raakte de kapel in verval. Bij de stadsbrand werd de kapel zwaar beschadigd. De kapel werd hersteld en raakte haar functie als gebedsruimte kwijt omdat het te weinig gebruikt werd. In 1843 werd het gebouw verbouwd tot schoolgebouw. Helaas gingen veel middeleeuwse elementen verloren. De kapel werd in de jaren zestig van de vorige eeuw gerestaureerd en zoveel mogelijk in oude stijl teruggebracht. De kerk is in gotische stijl gebouwd als zaalkerk met in de zijgevels en oostgevel spitsboogvensters. In het midden van de kerk staat een kleine dakruiter. Het orgel in een kabinetorgel uit ongeveer 1730. In de kapel hangen een aantal wapenschilden. Ze houden de herinnering levend aan de bewogen geschiedenis van Bronkhorst. De kapel doet dienst als Hervormde Kerk. Er worden ook exposities gehouden. De kapel is een rijksmonument.

• 't Hoge Huys
't Hoge Huys of Ophemert dateert uit 1633. ’t Hoge Huys vindt u aan het einde van de Kapelstraat. U kunt het niet missen omdat het iets hoger ligt dan de andere huizen in het stadje. Dit is het voormalige ontvangsthuis van de Heren van Bronckhorst. Na de grote stadsbrand in 1633 is dit huis op de oude stadsmuurresten gebouwd. Dit was het woonhuis van Bernhard Buck, de rentmeester van Herman Otto I van Limburg Stirum. Hij was eigenaar van het kasteel. In 2000 werd het ’t Hoge Huys volledig gerestaureerd.

• Joodse begraafplaats
Op de Joodse begraafplaats in Bronkhorst werden joden begraven uit Brummen, Steenderen en natuurlijk uit Bronkhorst zelf. De oudste steen op dit kerkhof dateert uit 1859. Sinds 1963 staat deze joodse begraafplaats op de lijst van beschermde monumenten geplaatst. Het naastgelegen markante reinigingshuisje werd in 1980 door de gemeente gekocht en gerestaureerd.

 

• Gemaal Grote Beek
Het gemaal dateert uit ongeveer 1950. Ook de aangrenzende dijk is van dat jaar. Het Kunstgemaal is nu het centrum voor hedendaagse kunst en vormgeving, maar was tot 2014 de beheerderswoning. In 2014 is het verbouwd en herbestemd. Een jaar later is in het gemaal een vispassage aangelegd. Hierdoor kunnen bijvoorbeeld baarzen, windes en kopvoorntjes vanuit de IJssel de Grote Beek optrekken.

• Bronkhorster Molen
De Bronkhorster Molen bevindt zich net buiten Bronkhorst, in de richting van Steenderen. De houten standaardmolen werd in 1482 gebouw. Deze molen werd gebouwd door de Heren van Bronckhorst. Zij hadden tot 1795 het recht op gebruik van de wind. Uit archiefstukken blijkt dat de bewoners van Bronkhorst gedwongen werden hun graan hier te laten malen. De molen werd in 1844 door een brand verwoest. De huidige molen is later op dezelfde plaats herbouwd. Tot vlak na de Tweede Wereldoorlog deed de molen als maalwerktuig dienst. De molen werd in 1958 gerestaureerd. De Bronkhoster Molen is van het type ronde stenen beltmolen en had dus korenmolen als functie. De molen is op zaterdag van 10.00-17.00 uur (van maart t/m september) of van 10.00-15.30 uur (van oktober t/m februari) gratis te bezichtigen. De molen staat aan de Spaensweertweg 1 in Steenderen.

Rondom de kerk staan de ouderwetse huisjes en voormalig stadsboerderijen, opgetrokken uit baksteen met versierde gevels. Geen enkel exemplaar is gelijk en de meeste zijn erg fotogeniek. Veel huizen zijn ingericht als winkel, galerie/museum of horecagelegenheid. Bronkhorst kent een paar leuke kleine specialistische winkeltjes, zoals een kaarsenmakerij, een edelstenenwinkel, een streekwinkel met streekproducten. In Bronkhorst is één hotel gevestigd, Herberg de Gouden Leeuw. Daarnaast zijn er in het stadje drie eetgelegenheden met terras gevestigd, Herberg de Gouden Leeuw, het Wapen van Bronkhorst (allebei gevestigd in het centrum van Bronkhorst) en het Keukengemaal op de dijk (gevestigd net buiten Bronkhorst).

Wandelingen
De wandelingen vertrekken vanuit mijn verblijfplaats, Huis de 4 Linden.
's Avonds maak ik een wandeling door het stadje. De wandeling gaat door de Onderstraat naar de Joodse Begraafplaats aan het Maneveld en terug door de Onderstraat door de Kapelstraat en Bovenstraat en terug naar Huis de 4 Linden.
De volgende ochtend loop ik vanuit Huis de 4 Linden door de Onderstraat naar de Molenstraat tot aan de kruising met de Spaensweertweg om onze weg te vervolgen langs de Bronkhorster Molen naar de dijk. Langs het Keukengemaal tot aan de kruising met de Bovenstraat. Hier loop ik het Bronkhorst weer in naar de Kapel, waar ik een expositie bezoek en terug naar Herberg de Gouden Leeuw. De zwaluwen hebben hun nesten in de dakrand van het huis op de hoek van de Bovenstraat en de Uilenhoek.
De kaartjes zijn toegevoegd.

Er zijn in het hotel verschillende wandel- en fietsroutes rond Bronkhorst verkrijgbaar.

Voor meer foto’s van Bronkhorst, zie: foto's Bronkhorst.

 

Volg JTravel op Facebook, Instagram, Twitter, Pinterest en Bloglovin’.

 

Bewaar op Pinterest