Mijn 21-daagse groepsrondreis met Fox Verre Reizen naar Vietnam begon in de Vietnamese hoofdstad Hanoi. Op dag 18 bezocht ik de indrukwekkende Cu Chi Tunnels, een plek waar tijdens de Vietnamoorlog verschrikkelijke dingen gebeurd zijn.
Inhoudsopgave
Cu Chi Tunnels
De Cu Chi Tunnels zijn een immens netwerk van ondergrondse tunnels. Deze tunnels liggen 70 kilometer ten noordwesten van Ho Chi Minh City in het zuiden van Vietnam. Het complex is onderdeel van een nog groter tunnelnetwerk dat vrijwel onder het gehele land doorloopt.
Geschiedenis
Na het beëindigen van de Tweede Wereldoorlog werd Vietnam weer een kolonie van Frankrijk. Tegenstanders van het Franse regime, de communistische Vietminh-strijders, begonnen met het graven van een tunnelcomplex ten noordwesten van de hoofdstad Saigon.
Na de slag bij Dien Bien Phu, die de nederlaag en het vertrek van de Franse troepen inluidde, werden deze tunnels door de communistische strijders uit Noord-Vietnam onderhouden met het oog op de beginnende strijd met Zuid-Vietnam.
In 1965 gaf de leider van het noorden, Ho Chi Minh, de opdracht om het bestaande tunnelcomplex fors uit te breiden en er een toevluchtsoord voor de communistische rebellen uit het zuiden, de VietCong, en voor het Noord-Vietnamese leger van te maken.
Als de stand van het grondwater het toeliet werden verschillende niveaus gegraven, vaak met elkaar verbonden door deuren die met boobytraps waren beveiligd. De gangen waren smal, volgden dikwijls een zigzag patroon en hadden vaak bochten ter bescherming tegen explosies. Regelmatig werd er ook een doorgang in U-vorm gebruikt die vol water stond om de verspreiding van gifgassen tegen te gaan in de tunnels (waterslot).
De tunnels lagen bezaaid met allerlei valkuilen om ongewenste indringers te verjagen: granaten, scherpe bamboestokken, giftige slangen, valse doorgangen die leidden naar een tot de tanden bewapende guerrillastrijder.
En of dat nog niet voldoende afschrikwekkend was, waren er nog eens een heleboel dieren uit de jungle die in de tunnels een goed onderkomen vonden.
De grond waarin de tunnels zijn gegraven, bestaat uit rode klei en ligt boven de grondwaterspiegel, wat gunstig is voor het graven van tunnels. Maar wat te doen met de uitgegraven aarde zonder de vijand te alarmeren? De grond werd vaak gebruikt om bomkraters mee te vullen of werd in de Saigonrivier gestort. Er waren drie tunnelniveaus. De vertrekken op het hoogste niveau waren door lager gelegen tunnels met elkaar verbonden. Het laagste niveau diende vooral als vluchtroute.
De tunnels waren de locatie van verschillende militaire campagnes tijdens de Vietnamoorlog. Dit 265 kilometer lange gangenstelsel vormde toen een grote VietCong basis. Er waren commandoposten, veldhospitalen, wapenfabrieken, keukens, leslokalen en woonkwartieren van de VietCong. De tunnels werden ook gebruikt om onverwachts de Amerikanen aan te kunnen vallen. Er zijn destijds ook veel nepingangen en valkuilen gebouwd om de vijand te misleiden.
De tunnels vormden een wereld op zich: er waren ondergrondse werkruimtes waar niet ontplofte Amerikaanse munitie werd omgebouwd tot boobytraps, ziekenhuizen met een operatiezaal, slaap- en eetruimtes, vergaderzalen, wapen- en voedselopslagplaatsen en zelfs theaters waar door de strijders poëzie werd voorgedragen of toneel werd gespeeld. De levensomstandigheden voor de guerrillastrijders in de tunnels waren ongelooflijk hard. De lucht om te ademen was er slecht, ondanks de ventilatieschachten die naar de oppervlakte waren gegraven. Voedsel was vaak ontoereikend en het bedierf snel in de slechte omstandigheden. Het krioelde in de tunnels van ongedierte, muggen en parasieten en dat leidde vaak tot irritaties van de huid bij de ondergrondse strijders. Velen hadden ook last van een ernstig tekort aan vitamines en aan zonlicht. De tunnelstrijders brachten bijna steeds de dag ondergronds door om ’s nachts hun schuilplaatsen te verlaten en strijd te gaan voeren. De tunnels lieten de communistische strijders toe de strijd aan te gaan met de Amerikaanse soldaten en dan weer in het niets te verdwijnen, vaak tot grote verbazing van de Amerikanen. Binnen de tunnelstelsels met meerdere verdiepingen waren er latrines, waterputten, vergaderruimtes, slaapzalen en ziekenhuizen. Operaties werden uitgevoerd bij toortslicht met instrumenten die waren gemaakt van munitiescherven. Het bloed van de patiënten werd opgevangen en met rubberen slag en een fietspomp weer aan hen toegediend. Soms kreeg men medicijnen in handen door soldaten in Saigon om te kopen. Artsen gebruikten ook kruiden en acupunctuur en zelfs honing met zijn ontstekingsremmende werking. De keukens bereidden alles wat men te pakken kon krijgen. Doordat rijst- en fruitoogsten werden vernietigd, bestond het dieet voornamelijk uit tapioca, bladeren en wortels. Soms vervoerden ze bomscherven naar Saigon om als schroot te verkopen en kon daarvan eten worden gekocht. Het moreel werd deels hoog gehouden door theatergroepen die rondtrokken in de tunnels.
Vanuit Cu Chi infiltreerden commando-eenheden van de VietCong in Saigon om daar sabotage te plegen. De Amerikanen besloten om die reden een militaire basis in het gebied te vestigen. Zonder het te weten bouwden ze de basis voor de 25e infanteriedivisie precies boven het tunnelcomplex en gaven ze de VietCong de gelegenheid ’s nachts verrassingsaanvallen op het kamp uit te voeren. Na enkele operaties begonnen de Amerikaanse commandanten het bestaan en het belang van de tunnels langzaam in te zien. De soldaten ontdekten steeds meer en meer toegangen tot het complex, vaak door het gebruik van rookgranaten die in een tunneltoegang werden gegooid. De gekleurde rook verspreidde zich in een deel van de tunnel en kwam soms in de buurt terug boven de grond waardoor een nieuwe toegang kon worden gevonden. Er werden pogingen ondernomen om de tunnels op te blazen met explosieven, maar dit had niet veel succes door de hardheid van de ondergrond en door de vele bochten in de tunnels, die het effect van explosies minimaliseerden. Bovendien herstelde de VietCong de vernietigde tunnels snel.
De Amerikanen stuurden afgerichte honden in de tunnel om de guerrilla’s eruit te jagen, maar deze dieren werden bijna altijd door de communistische strijders gedood of ze werden gedood door de talrijke boobytraps die in de tunnels aangebracht waren. Of de dieren raakten gedesoriënteerd door de peper die de VietCong rondstrooide. De Amerikaanse genie heeft meermaals getracht een tunnel te vullen met traangas om zo de VietCong aan de oppervlakte te krijgen. Dit was echter weinig succesvol omdat de tunnels meestal uitgerust waren met doorgangen die konden worden afgesloten en met watersloten die de verspreiding van gas ondergronds tegengingen.
De Amerikaanse commandanten stuurden gewone soldaten de tunnels in om op de VietCong te jagen. Deze soldaten waren meestal niet gemotiveerd om hun leven op het spel te zetten door in de smalle donkere tunnels te klauteren. Zij hadden dan ook de neiging snel weer naar boven te komen met de melding dat de tunnel nergens naartoe leidde. Het werd dus snel duidelijk dat, indien men daadwerkelijk de strijd met de communisten in de tunnels wilde aangaan, er een beroep op een uitzonderlijk soort vrijwilligers zou moeten worden gedaan: de tunnelratten. Deze tunnelratten waren allemaal vrijwilligers, zij waren, in tegenstelling tot de gewone soldaten wel gemotiveerd voor hun taak. Velen onder hen waren van Mexicaanse of Puerto Ricaanse afkomst, hun kleine en tengere lichaamsbouw was een voordeel in de smalle tunnels. De tunnelratten waren hoog aangeschreven bij de andere troepen, omdat ze getuigden van uitzonderlijke moed. Zij gingen immers de strijd met de vijand één-tegen-één aan in de duistere claustrofobische wereld van de met boobytraps gevulde tunnels, enkel gewapend met een pistool, een mes en een zaklamp. In de smalle tunnels was geen ruimte om met een machinegeweer rond te kruipen. Sommige tunnelratten communiceerden met de buitenwereld via een telefoon of walkietalkie, maar de meesten verkozen te opereren in totale stilte om het minste geluid te kunnen opvangen. De tunnelratten werden meestal per helikopter aangevoerd als de gewone troepen een tunneltoegang hadden ontdekt. Zij kropen dan in het tunnelcomplex op zoek naar communisten en documenten die mogelijk nuttige informatie konden bevatten. De tunnelratten hadden hun eigen regels en codes en zij deinsden er niet voor terug tegen orders in te gaan om deze codes te respecteren. De camaraderie tussen deze mannen was zo groot dat ze nooit een dode collega achterlieten in een tunnel, zelfs niet met het gevaar voor hun eigen leven.
De volgende stap was een gedwongen verhuizing van de inwoners in het district naar ‘strategische dorpen’. Het ontruimde gebied werd uitgeroepen tot free-fire zone en bestookt met ontbladeringsmiddelen, napalm en bommen. Cu Chi werd de zwaarst gebombardeerde streek van Vietnam. Het tunnelcomplex van Cu Chi werd pas echt schade toegebracht toen de Amerikaanse luchtmacht massaal het gebied begon te bombarderen met B-52 Stratofortress vliegtuigen. De bommentapijten die door de B-52’s boven het gebied werden uitgeworpen, woelden de grond om en brachten zo delen van het tunnelcomplex aan de oppervlakte terwijl andere stukken instortten onder de hevige bommenregen. Minder dan 40% van de 15.000 VietCong-strijders, die in de tunnels verbleven, heeft de oorlog overleefd.
Bezienswaardig
Een deel van het tunnelcomplex is omgebouwd tot museum. De gangen zijn vergroot en verbreed om de bezoekers toe te laten en om makkelijker te kunnen bewegen. De rest van het tunnelcomplex wordt niet langer gebruikt.
De tunnels zijn op twee plaatsen te bekijken, bij Ben Dinh en 15 kilometer verderop bij Ben Duoc. De rondleiding door Ben Dinh begint in een hut met rieten dak, met als achtergrondinformatie een kaart van de regio, een dwarsdoorsnede van de tunnels en een zwart-witfilm waar de nationale trots vanaf spat. Daarna gaat u met een gids de rimboe in, waar u de dodelijke boobytraps, verborgen luiken en een verlaten M41 tank ziet. Deze is in 1970 door een mijn buiten werking gesteld.
Bezoekerscentrum
Een oorlogsveteraan geeft in het bezoekerscentrum aan de hand van een overzichtskaart van het tunnelcomplex uitleg over het verloop van de strijd. U ziet hier foto’s, wapens, graafwerktuigen en mijnen. Authentieke filmopnamen tonen het leven onder de grond. Onder leiding van een Engelssprekende gids blijkt tijdens een rondgang over het terrein hoe goed de ingangen van de tunnels gecamoufleerd zijn. De gids vraagt de bezoekers op een gegeven moment om binnen een straal van enkele meters een ingang op te sporen. Dat lukt meestal niet en pas nadat hij wat zand heeft verwijderd, wordt er een luik zichtbaar.
Terrein van de Cu Chi Tunnels
Op het terrein zijn een operatieruimte, voorraadkamer, commandopost en een Dien Bien Phu-keuken nagebouwd. Het unieke van deze keuken was dat de rook via een ingenieus systeem naar een plek honderden meters verderop werd afgevoerd. Zo kon de plaats van de keuken geheim blijven. Andere herinneringen aan de oorlog zijn booby-traps, zoals een klaprooster met scherpe bamboesperen, en een buitgemaakte Amerikaanse tank. De meeste tunnels zijn ingestort, maar een klein deel is bewaard gebleven en voor publiek toegankelijk gemaakt. De tunnel is vijftig meter lang, één meter twintig hoog en zestig centimeter breed. U kunt een klein deel van de tunnels bezichtigen, waarbij u zich op handen en knieën door de gang wurmt voor een indruk van het leven als tunnelbewonende verzetsstrijder, zich verbazend hoe mensen hier voor langere tijd hebben kunnen leven. Het is een duistere, zweterige, claustrofobische ervaring. Wie last heeft van claustrofobie kan de tunnel beter mijden. De muren van aarde hebben de vasthield van cement, een natuurlijk eigenschap die het gebied zo geschikt maakte voor het graven van de tunnels.
Tunnels
Ook kunt u ongeveer 140 meter door een deel van de tunnels kruipen (met meerdere ontsnappingsuitgangen voor als u het niet volhoudt). Het tochtje duurt 10–15 minuten, maar het pikkedonker en de intense vochtigheid zijn zo akelig dat u na afloop blij bent dat u daar niet weken achtereen hoeft te verblijven zoals de VietCong.
Munitie
Ook ziet u poppen van VietCong in hangmatten en in uitgegraven wapenwerkplaatsen. De VietCong verzamelde heel wat buskruit uit blindgangers van Amerikaanse bommenwerpers en kanonnen.
Er zijn modellen van niet-ontplofte munitie die ingenieus werd omgezet in dodelijke mijnen en valstrikken. Ook wordt gedemonstreerd hoe rook van ondergrondse vuurtjes slim werd verspreid, ver van de bron.
Bij het schietterrein hebt u de gelegenheid om een M16 of AK47 op de schouder te nemen en een paar patronen af te vuren (circa $ 15 per kogelmagazijn, afhankelijk van het wapen dat u kiest) en om wat rond te snuffelen bij de kraampjes met souvenirs en snacks.
Praktische informatie
Bereikbaarheid
Vietnam kent twee grote internationale luchthavens: Hanoi in het noorden en Ho Chi Minh in het zuiden. Beide luchthavens worden niet rechtstreeks vanuit Nederland aangevlogen.
Wilt u een vlucht naar Ho Chi Minh City boeken, kijk dan op Skyscanner voor de mogelijkheden.
Meer lezen over reizen naar Vietnam
Wilt u nog meer voorpret of u nog meer verdiepen in Vietnam? Dan kan ik u onderstaande reisgidsen aanraden:
Bewaar op Pinterest
